بتن به عنوان یکی از اصلی‌ترین مصالحی که در صنعت ساخت از آن استفاده می‌شود دارای خواص متفاوتی است. از جمله این خاصیت‌ها می‌توان به شکل‌پذیر بودن آن قبل از گیرش اشاره کرد. بنابراین تمامی اجزایی که از بتن ساخته می‌شوند باید در مرحله‌ای که بتن تازه است، شکل مطلوب را جهت بهره‌برداری بگیرند. به همین جهت از قالب‌ها استفاده می‌شود.
اجرای قالب دارای اهمیت بسیار زیادی است چرا که در بسیاری از موارد در حین اجرای بتن به دلیل ریزش، جابجایی و یا گسیختگی قالب خسارات جبران ناپذیری به سازنده و عوامل ساخت وارد شده است. به نوعی خود قالب ساختمانی را می‌توان اینگونه تعریف کرد که «به سازه‌های موقت یا بعضا دائمی، اطلاق می‌شود که برای شکل‌گیری بتن، اجزای سازه اصلی در سنین اولیه عمر بتن استفاده می‌شود». این تعریف به عنوان یک تعریف جامع و مانع آکادمیک، دارای جزئیات قابل تاملی است. از جمله این جزئیات می‌توان به قسمت اول تعریف اشاره کرد که ساختار قالب یک سازه است و بعضا در پروژه‌های با مقیاس بزرگ (مانند سد) نیاز به طراحی مهندسی دارد.
قالب‌ها با توجه به هدف مورد نظر طراحی، اجرا و در ابعاد با جنس‌های مختلف تولید می‌شوند. در این مقاله تلاش می‌کنیم به برخی از جزئیات قالب‌ها و قالب‌بندی اشاره کنیم.
معیارهای انتخاب نوع قالب
۱. اقتصادی: به طور معمول یکی از عوامل تعیین کننده در انتخاب هر مصالحی در پروژه‌های عمرانی مسائل اقتصادی است، انتخاب قالب هم از این امر مستثنی نیست به طوری که در مواردی پیمانکاران ترجیح می‌دهند از قالب‌هایی استفاده کنند که تاریخ مصرف آنها به لحاظ فنی منقضی شده است.
۲. شکل موردنظر: اگر در پروژه به دنبال ظاهر خاصی برای پروژه هستیم باید از قالب‌های خاص استفاده کنیم. این ظاهر تنها به شکل محدود نمی‌شود به عنوان مثال قالب فلزی سطح صیقلی بهتری را به ما می‌دهد.
۳. حجم عملیات: در مواردی که حجم عملیات بتن‌ریزی وسیع است مسائل اقتصادی و فنی اهمیت بیشتری پیدا می‌کنند. به همین دلیل انتخاب قالب بسیار حائز اهمیت است.
انواع جنس قالب
۱. قالب فلزی
در حال حاضر پرکاربردترین نوع قالب که در کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد قالب فلزی است. این نوع قالب به روش‌های مختلف قابل اجرا است. تقریبا برای همه موارد به شرط رعایت ضوابط قابل اجرا است. از جمله موارد مزایا و معایب این این نوع قالب به شرح زیر است:
– مزایا: راحتی اجرا، در دسترس بودن، قابلیت حمل، اتصالات نسبتا ساده، سطح صاف، تولید در شکل‌های مختلف، طول عمر بالا
– معایب: وزن نسبتا زیاد، قیمت بالا، آماده‌سازی اولیه
مطالعه این مطلب را نیز به شما پیشنهاد می کنیم: اجرای اسکلت فلزی
۲. قالب چوبی
این نوع قالب به خاطر هزینه اندک و عدم نیاز به فرآیند کارخانه‌ای ویژه بسیار محبوب است و تقریبا برای همه موارد به شرط رعایت ضوابط قابل اجرا است.
– مزایا: قیمت کم، سهولت اجرا، سادگی اتصالات، وزن کم
– معایب: سطح نسبتا ناصاف، مسائل محیط زیستی، عمر مفید کم، شکل‌پذیری زیاد در دهانه‌های زیاد
۳. قالب آجری
این نوع قالب بیشتر در پی‌سازی استفاده می‌شود و از نوع مدفون است. در این نوع قالب‌بندی دیواری به ارتفاع پی در اطراف هر شناژ ساخته شده و در داخل آن خاک ریخته می‌شود. پس از پوشش دیوار آجری با پلاستیک بتن‌ریزی انجام می‌شود. مزیت اصلی این روش در دسترس و ارزان بودن اجرای آن است.
۴. قالب پلای وود (plywood)
این نوع از جنس چوب مصنوعی یا طبیعی است که به صورت لایه‌ای بر روی هم فشرده می‌شوند و نتیجه آن صفحات چوبی چندلایه می‌شود. بعضا رویه این صفحات را با لایه‌های با اصطحکاک کم پوشش می‌دهند تا بعد از گیرش بتن به راحتی جدا شوند.
۵. قالب فایبرگلاس (Fiberglass)
قالب‌های فایبرگلاس از ترکیب مواد پلیمری و الیاف پشم شیشه تشکیل می‌شوند. پشم شیشه به عنوان یک عامل تقویت کننده قالب به کار می رود و ماده زمینه همان پلیمر است. تولید این قالب‌ها در نگاه اول شاید کمی پر‌هزینه باشند. زیرا نیاز به یک قالب فولادی اولیه برای ساخت دارند. اما مصالح فایبرگلاس مورد استفاده در آنها ارزان هستند و در صورت تولید انبوه، هزینه آن کاهش می‌یابد.
این قالب ها طول عمر بیشتری و همچنین سطح صاف تری نسبت به تمام قالب های دیگر دارد. در نتیجه پس از بتن ریزی، سازه بتنی بسیار زیبا و یک دست خواهد بود. قالب ها فایبرگلاس به دلیل یک پارچه بودن نیازی به درزگیری ندارند و درنتیجه نفوذناپذیر هستند و شیره بتن از آنها عبور نمی کند. استفاده از قالب‌های فایبرگلاس موجب افزایش سرعت عملیات بتن ریزی و همچنین تمیز بودن محیط کارگاهی می شود. تنوع و شکل‌پذیری در این قالب‌ها بسیار بیشتر از سایر قالب‌ها می‌باشد.
اجرای قالب‌های اجزای بتنی
قبل از شروع:
قبل از اجرای قالب بتنی توجه به سه نکته حائز اهمیت است.
۱. تعیین نوع محل
– اجزای پیش‌ساخته
– اجزای بتن‌ریزی در محل
– تیر
– ستون
– دیوار
– سقف
۲. مشخص کردن فضای قالب‌بندی و ابزار نگه‌دارنده قالب
۳. تهیه مصالح مورد نیاز به میزانی که از استحکام قالب‌ها مطمئن شد.
این سه نکته شاید در نگاه اول بدیهی به نظر برسند ولی در مواردی دیده شده که مجری قالب، از قالب نامناسب یا از مصالح نگه‌دارنده نامناسب استفاده کرده است.
عملیات قالب‌بندی
۱. قالب‌ها باید توسط مواد لیز‌کننده مانند روغن هیدرولیک، روغن سوخته و…. چرب شود. این کار به این منظور انجام می‌شود که پس از گیرش بتن زمانی که قالب را باز می‌کنیم قالب به بتن نچسبد. باید توجه داشت که این مقدار ماده نباید زیاد باشد چرا که می‌تواند با بتن واکنش دهد، تنها به میزانی از این مواد استفاده می‌شود که رویه قالب پوشانده شود.
۲. در بتن مسلح باید فاصله قالب تا میلگرد توسط اجزایی به نام اسپیسر حفظ شود به این فاصله پوشش یا کاور بتن می‌گویند. در مرحله بعدی باید از قرارگیری مناسب این فاصله‌دهنده‌ها مطمئن شویم.
۳. قالب را در محل مناسب قرار می‌دهیم، و با اجزای مناسب اتصالات و پایداری آن را تامین می‌کنیم. این مرحله وابسته به این موضوع است که قالب را با چه هدفی اجرا می‌کنیم.
۴. بعد از اتمام بسته شدن قالب پایداری نهایی آن با اتصال اجزا مختلف اطمینان حاصل می‌کنیم.
این چهار مرحله یک دستورالعمل کلی است. قالب‌بندی در هر یک از اجزای بتنی و هر مصالح قالبی متفاوت است و نیاز به رجوع به آیین‌نامه‌های مرتبط و ضوابط اجرایی دارد.
 |
مپسا | نرم‌افزار آنلاین حسابداری پروژه ساخت و ساز |
|---|