اولین مرحله از پروژه ساخت یک ساختمان، پس از مطالعات توجیهی اولیه، ایجاد یک نقشه برای آن است. نقشه کشی ساختمان یک کار بسیار مهم برای ساخت است که گذشته‌های دور انجام می‌شده است. باستان‌شناسان گفته‌اند که ایرانیان از گذشته‌های دور برای ساخت شهر و خانه‌ها از نقشه‌هایی استفاده می‌کرده‌اند. امروزه نقشه‌کشی با استفاده از نرمافزارهای عمرانی مانند اتوکد، بسیار راحت‌تر و پیشرفته‌تر از قبل شده است.
همان‌طور که گفتیم، نقشه‌کشی امری واجب و مهم در ساخت یک ساختمان است و امروزه حتی در بازسازی و نوسازی‌های کوچک، یا برای ساخت یک نما یا طراحی داخلی ساختمان نیز انجام می‌شود. در واقع داشتن یک نقشه در چنین پروژه‌هایی هر چند کوچک، اولا باعث می‌شود که رضایت و سلیقه مشتری یا کارفرما قبل از انجام کار، در طرح دخیل شود و آن را ببیند تا از تغییرات بعدی که باعث افزایش هزینه‌ها و زمان پروژه می‌شود، جلوگیری گردد. همچنین باعث می‌شود که سازنده یک هدف و برنامه مدون برای انجام کار داشته باشد.
نقشه‌کشی در بسیاری از زمینه‌ها استفاده می‌شود برای مثال در مهندسی معماری، مهندس عمران، مهندسی برق، مهندسی مکانیک اکثر پروژه‌ها بدون نقشه‌کشی آغاز نمی‌شود. در ساختمان‌سازی نیز نقشه‌کشی برای ایجاد یک پلان معماری، محاسبات سازه‌ای، پلان تاسیسات برقی و مکانیکی و نماسازی استفاده می‌شود.
نقشه کشی ساختمان چگونه انجام می‌شود؟
برای ایجاد یک نقشه، ابتدا شما با یک شرکت مهندس مشاور برای طراحی قرارداد می‌بندید. در این شرکت مهندس معمار ملزم است که در گام اول نقشه معماری را ترسیم کند. در گام بعدی، مهندس سازه پس از انجام محاسبات سازه‌ای نقشه‌های اجرایی آن را می‌کشد. در ادامه نیز نقشه‌های تاسیسات برقی و مکانیکی توسط مهندسین تاسیسات آماده می‌شود.
در این بین عوامل بسیار زیادی بر روی نقشه‌ها تاثیر می‌گذارند، از جمله:
- قوانین، مقررات و ضوابط ساخت و ساز که توسط شهرداری، وزارت راه و شهرسازی و ارگان‌های دیگر مربوطه وجود دارد ( مانند مباحث مقررات ملی ساختمان).
- استانداردهایی که باید رعایت شوند. این استانداردها می‌تواند موارد مدنظر کارفرما باشد یا استانداردهای کلی باشد.
- کاربری ساختمانی که نقشه آن را ایجاد می‌کنیم.
- الزامات معماری، تاسیسات یا سازه‌ای که باید به یک نقطه مشترک برسند.
- سلیقه و الزامات تعیین شده توسط کارفرما.
- امکان اجرا و ساخت
- بودجه و زمان در دست برای ساخت
پس از ایجاد این نقشه‌ها، می‌توان ساختمان را به صورت سه‌بعدی در نرمافزارهای مرتبط شبیه‌سازی کرد. شبیه‌سازی اطلاعات ساختمان و نقشه‌کشی سه‌بعدی برای درک بهتر کارفرما و پیمانکار ساخت از پروژه بسیار کارآمد است.
تهیه نقشه کشی ساختمان
برای ساخت هر بنا یا سازه، در ابتدا نقشه‌ای تهیه و نگهداری می‌شود. این امر به خصوص در ساختمان‌های بزرگ بسیار اهمیت دارد، زیرا جزئیات معماری، اجرایی و تاسیسات آن در ذهن کسی باقی نمی ماند بنابراین باید به صورت یک نقشه نگهداری شود. نقشه‌های ایجاد شده باید توسط شهرداری تایید شود تا مرحله ساخت آغاز گردد.
در اولین مرحله از نقشه‌کشی، برای ایجاد یک تصویر اولیه از اینکه هر اتاق در کجا قرار می‌گیرد و چه ابعادی دارد، یک طرح با خطوط نازک رسم می‌گردد. این طرح توسط مهندس معمار ترسیم می‌شود. نقشه‌ی بعدی که بر اساس این نقشه رسم می‌شود، با تفصیل بیشتری جزئیات را نشان داده است و مواردی مانند ضخامت دیوار‌ها، ابعاد پنجره‌ها و در‌ها و مواردی مانند این در آن نمایش داده می‌شود.
در مراحل بعدی، این نقشه‌ها با جزئیات بیشتری کشیده می‌شوند و شامل مواردی مانند ارتفاع، سطح مقطع، کف و سقف و غیره است. در ادامه نیز نقشه‌های تاسیسات تهیه می‌شود و مجوز‌های لازم از اداره آب و فاضلاب، گاز، برق و آتشنشانی گرفته می‌شود.
انواع نقشه‌های ساختمان
همان‌طور که قبل تر اشاره کردیم، نقشه‌کشی در بسیاری از زمینه‌ها مانند مهندسی معماری، عمران، مهندسی برق و مکانیک کاربرد دارد و در ساخت تمامی انواع سازه، از جمله سازه‌های مسکونی، اداری، تجاری، صنعتی و غیره باید نقشه‌ای برای ساخت داشته باشیم. حال این نقشه‌ها، می‌توانند به سه دسته تقسیم شوند:
۱. نقشه‌های معماری
یکی از انواع نقشه‌های معماری پلان است که در آن، چینش اتاق‌ها، ابعاد آن‌ها، محل در و پنجره‌ها، راه پله و آسانسور نمایش داده می‌شود. در این نقشه‌ها فرض می‌شود که از بالا به ساختمان نگاه می‌کنیم و یک برش افقی در دو سوم ارتفاع از کف آن طبقه، ایجاد کرده ایم و از آن محل به کف نگاه می‌کنیم. پلان در واقع یکی از مهم‌ترین نقشه‌های معماری است.
معمولا برای ساختمان‌ها پلان معماری تیپ تهیه می‌شود. یعنی اینکه چند طبقه از لحاظ معماری به یک شکل هستند. البته پلان طبقه‌ی همکف که پارکینگ در آن قرار دارد به صورت جداگانه ارائه داده می‌شود محل قرارگیری ماشین‌ها با توجه به ابعاد فضای موجود و ابعاد مورد لازم برای دورگیری ماشین‌ها و عبور آن‌ها، محل ستون‌ها و غیره در آن نشان داده می‌شود.
یکی دیگر از انواع نقشه‌های معماری، پلان برش یا مقطع است که ساختمان را به صورت عمودی یک برش فرضی می‌دهند و شکل قطعه بریده شده را از روبرو نمایش می‌دهد. از این نقشه برای نمایش بخش‌های حساس داخلی از جمله راه پله، رمپ، حمام، سرویس بهداشتی و آشپزخانه استفاده می‌شود.
نوع دیگری از نقشه‌های معماری، پلان موقعیت است که برای نشان دادن ضروری‌ترین اطلاعات در مورد زمین، عوارض طبیعی، عوارض مصنوعی و ساختمان‌های موجود و فضاهای بین ساختمان‌ها به کار می‌آید و نشان می‌دهد که ساختمان جدید، دقیقاً در کجا ساخته می‌شود. در واقع می‌توان گفت نمای بالای یک ساختمان که در آن موقعیت‌های مختلف مانند دسترسی‌ها، اختلاف سطوح و کاربری‌ها مشخص می‌شود را پلان موقعیت می‌نامند. در ساختمان‌های معمولی علاوه بر موارد فوق باید خیابان‌های اطراف، نورگیرها، حیاط و تمام عوارض به وجود آمده نشان داده شود.
نقشه معماری دیگر نیز نقشه نما است که نمای بیرونی ساختمان را از روبه رو را نمایش می‌دهد. هدف از ترسیم نقشه نمای ساختمان، نشان دادن وضعیت ارتفاعی قسمت‌های خارجی ساختمان می‌باشد. طراحی ساختمان فقط به سازماندهی و کنار هم چیدن فضاها محدود نمی شود، بلکه باید ضمن طراحی فضاهای داخلی، ترکیب و کیفیت بیرونی ساختمان نیز به دقت مورد توجه قرار گیرد و هم زمان با تکمیل پلان‌ها و مقاطع، نماها نیز طراحی شوند.
۲. نقشه‌های سازه‌ای(محاسباتی)
پلان‌های فاز ۲، پس از تهیه‌ی پلان معماری فاز ۱ آماده می‌شوند. که در آن جزئیات ساخت و نحوه‌ی اجرای سازه برای پیمانکار ساختمانی ارائه شده است. این نقشه‌ها، نقشه‌هایی هستند که نظارت‌های ساخت براساس آن‌ها انجام می‌شود.
از انواع نقشه‌های سازه‌ای می‌توان به نقشه‌ی اسکلت ساختمان، فونداسیون، تیرها و ستون‌ها، دیوارهای برشی و باربر و نقشه‌های تیرریزی سقف اشاره کرد.
۳. نقشه‌های تاسیسات
نقشه‌های تاسیسات به طور کلی به دو دسته تاسیسات مکانیکی و برقی تقسیم می‌شود. در نقشه‌های تاسیسات برقی، محل قرارگیری کلیدها و پریزها، سیم‌کشی‌های روشنایی، آنتن، تلفن و آیفون، همچنین محل و سیم‌کشی‌های مربوط به سیستم سرمایش و اسپیلیت‌ها، سیستم‌های صوتی، جعبه برق، سوکت‌های برق، اطفاء حریق، برق اضطراری و موتورخانه ارائه می‌شود.
در مورد نقشه‌های تاسیسات مکانیکی نیز، مواردی مانند نقشه‌های تهویه و هدایت آب و فاضلاب، شامل لوله‌کشی آب سرد و گرم بهداشتی، لوله‌کشی سیستم شوفاژ و تهویه مطبوع ،شبکه آب باران و فاضلاب، کانال‌های تهویه یا کولر، لوله‌کشی موتور خانه و غیره ارائه می‌شود.
نکات مهم در نقشه کشی معماری (فاز یک)
- نقشه‌های معماری ساختمان با مقیاس ۱:۴۰۰ یا ۱:۱۰۰ ترسیم می‌شود.
- این نقشه‌ها که شامل پلان‌ها، نماها و مقاطع می‌باشند، برای ارائه جهت اخذ مجوز‌های لازم ساخت به شهرداری‌ها به کار گرفته می‌شوند.
- در ساختمان‌های با طول مسیر قائم حرکت بیش از ۷ متر از کف ورودی اصلی که معمولا ساختمان‌های بیش از سه طبقه را شامل می‌شود تعبیه آسانسور الزامی است و در ساختمان‌های ۸ طبقه و با طول مسیر قائم حرکت ۲۸ متر و بیشتر از کف ورودی اصلی، باید دو آسانسور تعبیه گردد.
- در این نقشه‌ها پلان‌ها عبارت اند از: پلان موقعیت، پلان زیر زمین، پلان طبقات شامل همکف، اول و غیره و پلان مبلمان، پلان خرپشته، پلان بام
- زیربنای مجاز، مطابق با قوانین شهرداری، ۶۰ درصد از میزان اشغال زمین خواهد بود.
- عرض مفید درب ورودی یا پشت تا پشت چهارچوب درب معبر ورودی و رمپ در پارکینگ‌های بزرگ، حداقل ۶ متر و در پارکینگ‌های متوسط و کوچک حداقل ۳ متر می‌باشد.
- از هر خیابان فقط یک راه ورودی پارکینگ مجاز خواهد بود، مگر اینکه طول بر زمین ۲۰ متر و بیشتر باشد که در این صورت می‌توان از دو درب ورودی پارکینگ استفاده نمود.
- در پله دسترسی اصلی ساختمان،حداقل عرض پله مستقیم ۱۱۰ سانتیمتر و حداقل عرض پله‌ای که دارای گردش و پاگرد باشد ۱۲۰ سانتیمتر در نظر گرفته می‌شود.
- اگر تعداد پله‌ها بیشتر از ۱۲ پله باشد باید در طول مسیر پله، یک پاگرد در نظر گرفته شود. معمولا حداقل عرض پاگرد، برابر عرض پله است.
- در نقشه‌های معماری، در قسمت پلان پله تصویر کف پله‌ها و پاگرد‌ها دیده می‌شود. با توجه به آنکه کف آخرین پله با پاگرد ادغام می‌شود، لذا همیشه تعداد کف پله‌های پلان از تعداد پله‌ها، یک عدد کمتر است.
- با ترسیم خط مسیر پله‌ها در پلان، حرکت پله‌ها به سمت بالا نشان داده می‌شود، معمولا ابتدای این خط، اولین پله و انتهای آن با یک پیکان، آخرین پله را نمایش می‌دهد.
منابع
http://sepehr-omran.ir/construction-in-isfahan/drawing
http://sakhteman115.com/architectural-building-drawings
https://msdarchitect.com/drawing
 |
مپسا | نرم‌افزار آنلاین حسابداری پروژه ساخت و ساز |
|---|
