متره و برآورد به منظور تخمین مقدار مصالح مورد نیاز و برآورد هزینه انجام عملیات اجرایی با استفاده از نقشه‌های مصوب و دفترچه فهرست بها محاسبات انجام می‌شود و عامل مهمی در تصمیم‌گیری اجرا و یا عدم اجرای هر پروژه عمرانی می‌باشد.
در واقع می‌توان گفت که یکی از فاکتورهای اساسی در پروژه‌های عمرانی و ساخت و ساز، تعیین و محاسبه‌ی مقادیر مصالح مورد نیاز (متره) و سپس برآورد ریالی پروژه از روی آن مقادیر محاسبه شده (برآورد) می‌باشد.
در ابتدا مشخص شدن دو بعد از مسئله برای مجریان پروژه نقش اساسی دارد:
1. مقدار مصالح مورد نیاز در طول پروژه چقدر می‌باشد تا با توجه به برنامه زمان‌بندی نسبت به تهیه آن‌ها یا سفارش مصالح اقدام نمایند.
2. هزینه مالی پروژه در صورت اجرا شدن چقدر خواهد بود؟
متره کردن به چه معناست؟
متره نشات گرفته از یک واژه فرانسوی (Metere) است که معنی آن متر کردن و یا اندازه گرفتن است. در زبان فارسی این لغت بیشتر در علم مهندسی کاربرد دارد و از آن برای متر کردن و یا اندازه گرفتن مقدار مواد و مصالح به کار رفته در یک کار و پروژه استفاده می‌شود. این پروژه می‌تواند ساختمان، راه، پل، تونل، محوطه‌سازی، دیوار‌کشی، لوله‌کشی، سیم‌کشی و غیره باشد.
پس براساس تعریفی که کردیم، اگر ما بتوانیم مقدار مصالح به کار رفته در یک سازه را تعیین کنیم آن سازه را متره نموده ایم. برای مثال در پروژه ساخت یک دیواری آجری، باید بتوانیم میزان آجر مصرف شده، ملات ماسه سیمان و اجزای آن به تفکیک (ماسه، سیمان، آب) و نیروی انسانی مورد نیاز را بدست آوریم که به این عمل یک نوع متره می‌گویند.
انواع متره
به طور کلی، از دو راه می‌توان یک پروژه را متره کرد و مقادیر مصالح و نیروی انسانی در آن را بدست آورد؛ که این دو راه، متره باز و متره بسته نام دارند و در ادامه به توضیح آن‌ها می‌پردازیم.
1. متره باز
در متره باز، مقادیر مصالح و نیروی انسانی لازم به صورت تفکیک شده محاسبه می‌گردد؛ بدین طریق که از روی نقشه‌های اجرایی یا قسمت‌های ساخته شده، محاسبات انجام می‌شود. مثلا اینکه در کار چه مقدار شن، ماسه، سیمان، گچ و غیره و همچنین چند روز یا چند ساعت بنا، کارگر، آرماتور بند، جوشکار و غیره و یا چند ساعت بالابر و یا دستگاه‌های حفاری و غیره لازم است.
این مقادیر که از روی نقشه‌ها و یا از روی کار ساخته شده محاسبه می‌شود، در جداول مربوطه وارد می‌گردد و با جمع این مقادیر، مقدار کل مصالح و نیروی انسانی محاسبه می‌شود.
البته برآورد و متره کردن میزان نیروی انسانی و نیروی ماشین‌آلات مبنای تئوری و محاسباتی خاصی نداشته، بلکه فقط از روی تجربه در کارگاه‌های مختلف محاسبه می‌شود و مورد استفاده قرار می‌گیرد.
2. متره بسته
در متره بسته، مقادیر به صورت مجموعه‌ای از طرف یک دستگاه دارای صلاحیت، مشخص و ارائه می‌گردد، مبنای محاسبه قرار گرفته و در جداول مربوطه وارد می‌گردد. در ایران این مجموعه‌ها توسط معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری (سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی سابق ) در دفترچه‌هایی به نام فهرست بها در اختیار مردم گذاشته می‌شود.
در این دفترچه‌ها بهای اجرای کامل کار مثلا طول قرنیز، سطح فرش موزائیک، حجم آجر چینی، حجم بتن و یا کارهای فلزی بر حسب واحد مناسب مانند کیلوگرم یا تن و غیره مشخص شده است.
در این روش با توجه به واحدهای لازم نسبت به نوع مصالح و نیروی انسانی به کار رفته در فهرست بها، مقادیر از روی نقشه‌های اجرایی یا کار ساخته شده استخراج و در جداول مربوطه وارد می‌شود. بدین ترتیب مقادیر مصالح و نیروی انسانی بصورت متره بسته بدست خواهد آمد.
تعریف برآورد
با توجه به متره‌ای که برای یک پروژه انجام شده است، چنانچه هزینه انجام عملیات اجرایی محاسبه شود، برآورد انجام داده ایم. متره و برآورد در یک سری جداول خاص ثبت می‌شوند که به این جداول، صورت وضعیت می‌گویند. صورت وضعیت شامل جدول ریز متره، خلاصه متره، مالی و غیره می‌باشد.
اگر مقادیری که با توجه به واحدهای مورد نیاز در قسمت متره به دست آمده است، قیمت گذاری شود، برآورد ریالی یا برآورد قیمت پروژه نامیده می‌شود.
بنابراین به طور کلی در متره و برآورد دو هدف اساسی دنبال می‌شود:
- تعیین مقادیر مصالح مصرفی، نیروی انسانی با توجه به نوع تخصص، تعداد آن‌ها و نیروی ماشین‌آلات با توجه به نوع و تعداد و مدت آن‌ها در طول پروژه.
- تعیین قیمت ریالی یا ارزی پروژه که معمولا در دو مرحله انجام می‌شود:
- قبل از اجرای پروژه برای تعیین و پیش‌بینی بودجه پروژه جهت اجرا
- در مرحله حین اجرای پروژه است که معمولا در قالب صورت وضعیت مطرح می‌شود.
انواع برآورد قیمت
همانطور که دیدید، متره کردن به دو صورت انجام می‌شود؛ در مورد برآورد قیمت نیز، از دو روش می‌توان استفاده کرد.
- برآورد قیمت از طریق متره باز
- برآورد قیمت از طریق متره بسته
برآورد از طریق متره باز
در متره‌ی باز مقادیر مصالح، نیروی انسانی، ماشین آلات و غیره به صورت تفکیک‌شده محاسبه و در جداول مربوطه وارد می‌شوند و در انتهای هر ستون جمع کل را محاسبه می‌نماییم. حال کافی است که این جمع کل را در قیمت واحد آن ضرب کنیم تا قیمت کل هر نوع مصالح و نیروی انسانی محاسبه شده و از جمع کل آن‌ها، قیمت کل پروژه، محاسبه شود.
برآورد از طریق متره بسته
همانطور که گفته شد در متره‌ی بسته این مقادیر به صورت مجموعه‌هایی در فهرست بها مشخص شده است. با محاسبه مقادیر آن و وارد کردن در جداول مربوطه و سپس ضرب آن‌ها در قیمت واحد، قیمت هر مجموعه محاسبه و از جمع کل آن‌ها قیمت کل یک ساختمان محاسبه می‌گردد.
مترور به چه معناست؟
افرادی که محاسبات مربوط به متره و برآورد را انجام می‌دهند را مترور می‌نامند. مترور‌ها نقش بسیار کلیدی و مهمی در شرکت‌های فنی و مهندسی دارند. دانستن چگونگی متره و برآورد برای کلیه مهندسانی که در جایگاه کارفرما، مشاور و یا پیمانکار عمل می‌کنند لازم است تا بتواند کار متره و برآورد را انجام دهند یا نتایج کار طرف مقابل را به درستی ارزیابی کنند.
فهرست بها و انواع آن
فهرست بها‌ها دفترچه‌هایی هستند که هر ساله توسط سازمان برنامه و بودجه کشور در رشته‌های مختلف تهیه و پس از طی مراحل قانونی به کلیه‌ی دستگاه‌های اجرایی ابلاغ می‌شود. در این فهارس بها، هزینه‌های انجام کارهای مرسوم در هر رشته بیان شده است و قیمت‌های واحد پایه رشته‌های مختلف، با توجه به واحدهای مورد نیاز و با در نظر گرفتن هزینه‌ی مصالح پای کار، دستمزد نیروی انسانی و هزینه ساعتی ماشین‌آلات برای یک دوره سه ماهه مشخص، تهیه شده‌اند.
در پروژه‌های دولتی، باید از ردیف قیمت‌های این فهرست بها‌ها، جهت برآورد هزینه‌ها استفاده کرد و ملاک و معیار متره و برآورد پروژه‌های دولتی این فهارس بها می‌باشند.
در تهیه‌ی فهارس بها، کلیه آیتم‌ها به روش متره‌ی باز، تجزیه بها شده و قیمت واحد به دست آمده در فهرست بها گنجانده می‌شود. در محاسبه قیمت‌ها، متوسط هزینه اجرای کارهای مربوط به رشته‌ی خاص شامل هزینه‌های تامین و به کارگیری نیروی انسانی، ماشین آلات، ابزار و همچنین تامین مصالح مورد نیاز شامل تهیه، بارگیری، حمل و باراندازی مصالح، جابجایی مصالح در کارگاه، اتلاف مصالح و بطور کلی اجرای کامل کار می‌باشد. این قیمت‌ها بر مبنای متوسط هزینه اجرای کار در شهر تهران می‌باشد.
فهرست بهای واحد پایه رشته ابنیه (فهرست بهای ابنیه)
شرح ردیف‌های فهرست بهای ابنیه به نحوی تهیه شده که اقلام عمومی کارهای رشته ابنیه را پوشش قرار دهد. فصول فهرست بهای ابنیه به صورت زیر است:
باید دقت داشته باشید که استفاده‌کنندگان از فهرست بها، باید قبل از استفاده‌ی موارد مربوط به هر فصل، بخش کلیات فهرست بها و مقدمه آن فصل را به دقت مطالعه کنند تا در انجام برآورد قیمت دچار مشکل نشوند.
واحدهای مورد نیاز در متره
در متره باز و بسته برای تعیین مقادیر باید از واحدهای خاصی استفاده کرد تا در تعیین قیمت دچار مشکل نشویم:
- عملیات‌هایی که با متر مکعب اندازه‌گیری می‌شوند عبارتند از:
عملیات خاکی، کارهای آجری، کارهای بتنی، مصالح از قبیل شن، ماسه، سنگ‌های مختلف برای سفت‌کاری و غیره.
- کارهایی که با متر مربع اندازه‌گیری می‌شوند عبارتند از:
اندود‌های مختلف داخلی و خارجی، انواع عایق‌کاری، رنگ‌کاری در و پنجره، دیوار و سقف، انواع آسفالت با ذکر ضخامت، انواع سنگ‌های پلاک با ذکر ضخامت در کف، بدنه و پله، انواع نماهای آجری، انواع فرش کف (موزاییکی، سنگی، پلاستیکی) طاق ضربی با ذکر ضخامت، انواع شیشه با ذکر ضخامت، انواع کاشی، سرامیک کف و بدنه، انواع شیروانی‌ها و غیره.
- کارهایی که با متر طول اندازه‌گیری می‌شوند عبارتند از:
انواع قرنیزها، پلاستیک روی نرده و پله، نهرکشی با اندازه‌های مختلف، جدول‌کشی کنار خیابان، انواع کابل‌ها و سیم کشی‌ها، لوله کشی آب سرد و گرم، فاضلاب و غیره با تمام جنس‌های گالوانیزه، چدنی، آهنی، P.V.C و هر جنس دیگر.
- کارهایی که با وزن کیلوگرم یا تن اندازه‌گیری می‌شوند عبارتند از:
کلیه کارهای فلزی (اسکلت، آرماتور و غیره)، حمل مصالح ساختمانی از قبیل آجر، سیمان، گچ، آهک و غیره.
- کارهایی که با عدد اندازه‌گیری می‌شوند عبارتند از:
کلیه ادوات برقی از قبیل کلید، پریز و غیره.
- کارهایی که با واحد دستگاه اندازه‌گیری می‌شوند:
لوازم بهداشتی مانند ظرفشویی، دستشویی، توالت فرنگی، سرویس ایرانی، دوش، فلاش تانک و غیره.
 |
مپسا | نرم‌افزار آنلاین حسابداری پروژه ساخت و ساز |
|---|
