در مطلب قبلی در مورد مقررات ملی ساختمان و مبحث سوم تا حدودی توضیح داده‌ایم. در این مطلب مبحث ششم مقررات ملی ساختمان را با یکدیگر بررسی می‌کنیم.
مقررات ملی ساختمان
مقررات ملی ساختمان، مجموعه‌ای از ضوابط فنی، اجرایی و حقوقی در طراحی، نظارت و اجرای عملیات ساختمانی اعم از تخریب، نوسازی، توسعه بنا، تعمیر و مرمت اساسی، تغییر کاربری و بهره‌برداری از ساختمان است که هدف آن تامین ایمنی، بهره‌دهی مناسب، آسایش، بهداشت و صرفه اقتصادی فرد و جامعه است.
در ایران در کنار مقررات ملی ساختمان، مدارک فنی دیگری از جمله آیین نامه‌های ساختمانی، استانداردها، آیین کارهای ساختمان‌سازی، مشخصات فنی ضمیمه پیمان‌ها و نشریات ارشادی و آموزشی وجود دارند؛ این مدارک فنی با مقررات ملی ساختمان تفاوت‌های زیادی دارند. یکی از مهم‌ترین این تفاوت‌ها آن است که مقررات ملی ساختمان، الزامی و مختصر است. علاوه بر این، با شرایط موجود در کشور از نظر نیروی انسانی ماهر، کیفیت و کمیت مصالح ساختمانی، توان اقتصادی، اقلیم و محیط متناسب و سازگار است.
در واقع مقررات ملی ساختمان، یک مجموعه از حداقل‌های مورد نیاز در ساخت و ساز و بایدها و نبایدهای مربوط به آن است با توجه به شرایط موجود در کشور و با استفاده از از آخرین علم و دستاورد موجود در دنیا تهیه می‌شود.
مبحث ششم مقررات ملی ساختمان
مبحث ششم مقررات ملی ساختمان، مربوط به بارهای وارد بر ساختمان است. این مبحث برای اولین بار در سال ۱۳۸۰ منتشر شد. در آن زمان، دو آیین‌نامه در مورد بارهای وارد بر ساختمان وجود داشت به نام‌های «آیین‌نامه حداقل بار وارده بر ساختمان‌ها و ابنیه فنی» که در سال ۱۳۷۹ تدوین شده بود و «آیین‌نامه طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله» استاندارد شماره ۲۸۰۰ که در سال ۱۳۷۸ منتشر شده بود. این مبحث هر دوی این آیین‌نامه‌ها را در برگرفت.
ویرایش بعدی مبحث ششم مقررات ملی ساختمان، در سال ۱۳۸۴ و به دلیل تغییرات گسترده‌ای که در ویرایش سوم استاندارد ۲۸۰۰ انجام شده بود منتشر شد. ویرایش سوم آن نیز در سال ۱۳۹۲ منتشر گردید و هنوز مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین پیش‌نویس ویرایش چهارم در سال ۱۳۹۶ تهیه شده است اما تا این لحظه هنوز تصویب نگردیده است بنابراین مطالب داخل آن هنوز غیر قابل استناد هستند.
با توجه به توسعه ساخت و ساز در کشور و پیشرفت‌های علم مهندسی عمران، بازنگری و به روز رسانی هر ویرایش پس از چند سال ضروری خواهد بود.
سرفصل‌ها و خلاصه آن‌ها در مبحث ششم
این مبحث شامل دوازده فصل و دو پیوست است. فصل‌های مختلف به شرح زیر هستند:
فصل اول؛ کلیات: دامنه کاربرد، تعاریف، الزامات مبنا، انسجام کلی سازه، گروه‌بندی ساختمان‌ها و سایر سیستم‌های سازه‌ای
فصل دوم؛ ترکیب بارها: کلیات، علایم اختصاری، ترکیب بارها در طراحی به روش حالت‌های حدی، ترکیب بارها برای حوادث غیرعادی
فصل سوم؛ بار مرده: کلیات، وزن اجزای ساختمان و مصالح مصرفی، وزن تأسیسات و تجهیزات ثابت
فصل چهارم؛ بارهای خاک و فشار هیدرواستاتیکی: کلیات، فشارهای جانبی، زیر فشار وارد بر کف و شالوده
فصل پنجم؛ بار زنده: تعاریف، بار زنده گسترده یکنواخت، بار زنده متمرکز، بارهای وارده بر سیستم‌های نرده، نرده حفاظ، دست‌انداز، حفاظ پارکینگ، و نردبان ثابت، بارهای ضربه‌ای، بار زنده نامشخص، کاهش بارهای زنده طبقات، کاهش در بارهای زنده بام.
فصل ششم؛ بار سیل: کلیات، تعریف، الزامات و بارهای طراحی
فصل هفتم؛ بار برف: بار برف زمین، بار برف بام، ضریب اهمیت، ضریب برف‌گیری، ضریب شرایط دمایی، ضریب شیب، بارگذاری جزئی، بارگذاری نامتوازن، انباشتگی برف در بام پایین‌تر، بالا آمدگی و دست‌انداز بام، برف لغزنده، سربار باران بر برف، ناپایداری برکه‌ای، بام‌های موجود
فصل هشتم؛ بار باران: کلیات، علائم، زهکشی بام، بارهای ناشی از باران طرح، ناپایداری انباشتگی آب
فصل نهم؛ بار یخ، یخ‌زدگی جوی: کلیات، بار یخ، ضخامت طراحی یخ ناشی از یخ‌زدگی باران، ضریب ارتفاع، ضخامت اسمی یخ، اثر باد بر سازه‌ها و اجزای پوشیده از یخ، بارگذاری جزئی
فصل دهم؛ بار باد: کلیات، فشار ناشی از باد بر ساختمان‌ها و سازه‌ها، فشار مبنای باد، روش محاسبه بار باد، ارتفاع مبنا، روش استاتیکی، بار باد بر روی سازه‌های مختلف
فصل یازدهم؛ بار زلزله: هدف، حدود کاربرد، ضوابط کلی، ملاحظات معماری و پیکربندی سازه‌ای، ملاحظات طراحی و ساخت ساختمان در پهنه‌های گسلی، گروه‌بندی ساختمان بر حسب اهمیت، گروه‌بندی ساختمان بر حسب نظم سازه‌ای، گروه‌بندی ساختمان بر حسب سیستم سازه‌ای، زلزله طرح، ترکیب بارهای شامل اثرهای زلزله طرح، اثرات بار زلزله شامل ضریب اضافه مقاومت، تعیین ابعاد شالوده، تغییر مکان جانبی طرح، درز انقطاع، کنترل ساختمان برای زلزله سطح بهره‌برداری
فصل دوازدهم؛ بار انفجار: حدود کاربرد، بار بر پوسته ساختمان، ظرفیت باقی مانده
دامنه کاربرد مبحث ششم مقررات ملی ساختمان
در این مبحث از مقررات ملی ساختمان، الزامات بارگذاری برای طراحی ساختمان و انواع دیگر سازه‌ها آورده شده است. همچنین در این مبحث بارها و ترکیبات آن‌ها آورده شده است که در روش‌های مختلف طراحی مورد استفاده طراحان قرار می‌گیرد. البته ممکن است در بعضی موارد ضوابطی در این مبحث وجود داشته باشد که دارای ابهام باشد و یا حتی در مورد موضوع مورد نظر ضوابطی پیدا نکنیم که در این صورت باید از دفتر مقررات ملی ساختمان استعلام بگیریم.
ترکیب بارها در مبحث ششم
بارهای وارد بر ساختمان و سازه‌های دیگر، به صورت همزمان با یکدیگر وارد شوند. برای مثال در حالتی که بار زلزله وارد می‌شود، بار زنده و مرده نیز داریم. معمولاً این بارها را با ضرایبی بزرگ‌تر از یک ( و تحت شرایطی کوچک‌تر از یک) با یکدیگر ترکیب می‌کنند در طراحی در نظر می‌گیرند. ترکیب بارها در فصل دوم مبحث ۶ آورده شده است.
البته در در مواردی که ضرایب جزئی ایمنی و یا تنش‌های مجاز محاسباتی در ترکیب بارهای مقررات ملی ساختمان و دیگر آیین‌نامه‌های رسمی کشور وجود نداشته باشد، می‌توان آن‌ها را از سایر آیین‌نامه‌های معتبر دنیا مشخص نمود.
انواع بارهای وارد بر ساختمان
در مبحث ۶، انواع بارهای وارد بر ساختمان، معرفی شدهاند و ضوابط مربوط به محاسبه هر کدام از آن‌ها در فصل سوم تا دوازدهم آورده شدهاند. در ادامه توضیحات مربوط به بعضی از آن‌ها را آورده ایم.
بار مرده
منظور از بارهای مرده، وزن اجزای دائمی ساختمان‌ها است. از جمله وزن موارد زیر:
- تیر و ستون‌ها
- دیوارها (به جز پارتیشن‌ها که به عنوان بار زنده در نظر گرفته می‌شوند مگر در موارد خاص)
- کف‌ها
- بام
- سقف
- راه‌پله
- نازک‌کاری
- پوشش‌ها و دیگر بخش های سهیم در اجزا سازه‌ای و معماری
- وزن تاسیسات و تجهیزات ثابت مانند وزن جرثقیل‌های ثابت
در ترکیب بارها این بار را با نماد D نمایش می‌دهند.
بار زنده
عبارت است از بارهای غیر دائمی که در هنگام استفاده و بهره‌برداری از ساختمان و یا سایر سازه‌ها به آن‌ها وارد می‌شود. این بارها شامل بارهای حین ساخت و یا بارهای محیطی مانند بار باد، برف، باران، زلزله، سیل و یا بارهای مرده نمی شود. در ترکیب بارها این بار را با نماد L نمایش می‌دهند.
بار زنده بام
بارهای روی بام که توسط کارگران، تجهیزات و مصالح در حین انجام تعمیرات به آن وارد می‌شود. همچنین بار زنده بام شامل بار اشیاء متحرکی مانند گلدان و یا سایر لوازم تزئینی که ارتباطی با استفاده از ساختمان در طول عمر بهره‌برداری آن نداشته باشند، نیز هستند. نماد این بار Lr است.
بار باد
تمامی ساختمان‌ها و سازه‌ها و کلیه اجزای آن‌ها، باید برای اثر ناشی از باد، براساس ضوابط مبحث ششم طراحی ساخته شوند. این اثر با توجه به میانگین سرعت باد در منطقه، ارتفاع، شکل هندسی ساختمان، میزان پوشش و گرفتگی که موانع مجاور برای آن‌ها در مقابل باد ایجاد می کند محاسبه شود. در ترکیب بارها این بار را با نماد W نمایش می‌دهند.
برای تعیین اثر ناشی از باد طراحی باید فرض کنید که باد به صورت افقی و در هر یک از امتدادهای ساختمان (ترجیحاً در امتداد محورهای اصلی آن) و به طور غیر همزمان به ساختمان اثر می‌کند.
دقت کنید که اعضای سازه‌ای، برای اثر همزمان بار باد و بار زلزله طراحی نمی‌شوند. معمولا برای اثر هر یک از این دو که بیشتر باشد، طراحی خواهند شد.
بار برف
برای محاسبه بار برف بام، ابتدا باید بار برف زمین را محاسبه کرد. بار برف بام که با علامت S در ترکیب بارها آورده می‌شود، ضریبی از بار برف زمین است. بار برف زمین در واقع وزن لایه برف بر روی سطح افقی زمین است که براساس آمار موجود در منطقه، احتمال تجاوز از آن در سال، دو درصد باشد. (یعنی دوره بازگشت آن ۵۰ سال است).
بار برف زمین در مناطق مختلف کشور را با توجه به تقسیم‌بندی‌های مشخص شده در مبحث ۶ پیدا می‌کنند. البته می‌توان آن را با انجام مطالعات دقیق‌تر آماری برای منطقه مورد نظر نیز تعیین نمود.
بار برف بر روی بام با توجه به شیب و دمای بام، برف‌گیری و اهمیت سازه، برای هر متر مربع تصویر افقی سطح آن، توسط روابط خاصی تعیین می‌شود.
بار سیل
بار سیل براساس آمار موجود در منطقه، تاریخچه خسارت‌های سیل در نزدیکی محل و مطالعات هیدرولوژیکی و مهندسی آب مراکز دارای صلاحیت قانونی مانند سازمان هواشناسی کشور برای ساختمان‌ها و سایر سازه‌های واقع در یک منطقه ویژه خطر سیل به کار می‌رود.
در مناطق ویژه و پر خطر از نظر وقوع سیل، لازم است که ساختمان توسط یک شمع، پی ستونی و غیره، بالاتر از ارتفاع سیل طرح و در بلندی قرار گیرد.
همانطور که می‌بینید قوانین محکمی برای اینگونه ساختمان‌ها وضع شده است اما بسیاری از ساختمان‌های قدیمی قبل از تصویب این قوانین ساخته شدهاند و به این دلیل سیل‌ها تا این حد به خانه‌های مردم در اقصی نقاط کشور آسیب می‌رسانند.
منبع
مبحث ششم مقررات ملی ساختمان
 |
مپسا | نرم‌افزار آنلاین حسابداری پروژه ساخت و ساز |
|---|
