هر ساله زمین‌لرزه و سیل‌های بزرگ موجب خرابی خانه‌های بسیاری از مردم میشود. پس از زلزله و سیل به دلیل وجود آوار، آب‌گرفتگی، خرابی، نبود گاز و برق در سرتا سر منطقه و بسیاری از مشکلات دیگر روند بازسازی مسکن افراد آسیب‌خورده به کندی انجام میشود. بنابراین این افراد باید تا زمان بازسازی خانه‌هایشان در چادر زندگی کنند. اما باید این نکته را در نظر بگیریم که زندگی در چادر برای بسیاری از افراد تقریباً ناممکن است برای مثال افرادی که بیمار هستند یا فرزندان کوچکی دارند. بنابراین بهتر است تا زمان ساخت خانه‌های جدید، مسکن موقتی با امکانات مناسب و کافی در اختیارشان قرار بگیرد.
مراحل اسکان پس از سیل و زلزله
به طورکلی اسکان پس از سیل و زلزله، که در واقع پلی میان فاجعه و بازگشت به زندگی است؛ شامل ۴ دوره میشود:
-
سرپناه اضطراری:
مرحله اول که سرپناه اضطراری است از هنگام حادثه تا چند روز پس از آن را پوشش می‌دهد و مربوط به زمانی میشود که افراد بی‌خانمان را در در پناهگاه‌های جمعی مانند استادیوم‌های سرپوشیده، سالن‌های والیبال، مدارس و غیره سرپناه می‌دهند. ممکن است این افراد به منزل دوستان و آشنایان خود بروند. نکته مهم این است که در پایان این مرحله وضعیت افراد تقریباً ثبات پیدا می‌کند.
-
سرپناه موقت:
این مرحله که پس از مرحله قبلی شروع میشود و تا چندین هفته طول می‌کشد، مربوط به زمانی است که افراد از چادرها یا پوشش‌های پلاستیکی به‌عنوان سرپناه استفاده می‌کنند. این چادرها و پوشش‌ها توسط صلیب سرخ، هلال احمر، نیروهای نظامی و یا حتی سازمان‌های خیریه در میان افراد آسیب دیده توزیع میشود. در این دوره غذا، آب آشامیدنی و لوازم بهداشتی مورد نیاز افراد متوسط نیروهای امدادی به آن‌ها رسانده میشود.
-
اسکان موقت:
این مرحله که نسبت به مراحل پیش دوره طولانی‌تری دارد، مورد نظر ما در این پست است. در این مرحله افراد تا زمان بازسازی منازل و بازگشت به مسکن دائمی، در محل‌هایی به صورت موقت اسکان پیدا می‌کنند. در این حالت افراد به روال عادی زندگی بازمی‌گردند و در بناهای کوچکی به صورت موقت مستقر می‌شوند. معمولاً این بناها در مدت زمان کم و با استفاده از مصالح پیش‌ساخته بنا می‌گردند.
مسکن موقت افراد باید آن‌ها را در برابر شرایط دشوار محیطی حفظ کند و از طرفی به آن‌ها حس امنیت و ثبات دهد تا بتوانند به زندگی و فعالیت عادی خود برگردند. بنابراین مسکن موقت مسیری است که افراد را از یک حادثه به زندگی عادی برمی گرداند.
گاهی تخریب زلزله یا سیل بسیار زیاد است و بازگشت مردم به خانه‌های دائمی و بازسازی خانه‌ها چندین سال طول می‌کشد؛ لذا در مدتی که افراد اسکان موقت دارند، آن منطقه باید از لحاظ اجتماعی و اقتصادی بازسازی شود.
-
اسکان دائمی یا بازگشت به منازل بازسازی شده
مسکن موقت و هدف از آن
هدف‌های اصلی از فراهم کردن شرایط اسکان موقت برای افرادی که دچار آسیب شده‌اند موارد زیر است:
- فراهم آوردن امکان زندگی اعضای خانواده در کنار یکدیگر
- برخورداری از سطح مناسبی از حریم خصوصی
- بهره‌مندی از امکانات ضروری زندگی همچون محل تهیه غذا و امکانات بهداشتی
بنابراین منظور از ایجاد اسکان موقت برای افراد، فقط ساخت یک سرپناه و یک خانه کوچک موقتی نیست، بلکه می‌خواهیم که افراد به خدمات و امکانات گوناگون دسترسی داشته باشند. از طرفی باید فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی دوباره از سرگیری شوند. به طور متوسط در آمریکا، مسکن‌های موقت زلزله‌زدگان به مدت ۱۸ ماه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
انتخاب محل استقرار مسکن موقت
در ایران راهنمایی برای انتخاب محل استقرار مسکن موقت وجود ندارد اما سازمان مسکن و توسعه شهری آمریکا یک سری قوانین و راهنمایی‌هایی برای انتخاب محل استقرار مسکن موقت منتشرکرده است. از جمله این ملاحظات و قوانین موارد زیر هستند:
-
ملاحظات زیست‌محیطی و تاریخی:
با توجه به اینکه علاوه بر انسان‌ها باید از از میراث طبیعی و تاریخی محافظت شود، قانونی وجود دارد که می‌گوید قرار‌گیری مسکن موقت نباید خطر نابودی میراث طبیعی یا تاریخی محل قرار‌گیری را به دنبال داشته باشد. بنابراین احداث مجموعه‌های اسکان موقت در مناطق حفاظت‌شده تاریخی، طبیعی یا در نزدیکی زیستگاه گونه‌های در خطر انقراض ممنوع است.
-
ملاحظات ایمنی:
می دانیم که پس از زلزله، ممکن است پس‌لرزه‌های اتفاق بیفتد و یا حتی زلزله‌ای که به وقوع پیوسته است، خودش یک پیش‌لرزه برای زلزله‌ی بزرگتری باشد. همچنین در موارد وقوع سیل، همواره وقوع سیل‌های بزرگتر محتمل است. لذا محل قرار‌گیری مسکن‌های موقت نباید افراد را در معرض خطرسیل، توفان، بادهای شدید، ریزش کوه یا خطر حمله حیوانات وحشی یا گزیدگی حشرات خطرناک، مار و عقرب قرار دهد.
-
ملاحظات آلودگی محیطی:
با توجه به اینکه این مسکن‌های موقت به طور متوسط ۱۸ ماه مورد استفاده مردم قرار می‌گیرند، نباید در محل‌های نزدیک مدفن زباله و یا مناطقی که از نظر شیمیایی آلوده هستند، نباید به عنوان محل استقرار مسکن موقت انتخاب شوند.
-
دسترسی به امکانات حمل و نقل:
مسکن‌های موقت محلی هستند که مردم با استفاده از آن، از فاجعه به سمت زندگی عادی پیش می‌روند؛ بنابراین لازم است که دسترسی این مسکن‌ها به شبکه حمل و نقل موجود در شهر مناسب باشد تا مردم بتوانند به زندگی و فعالیت عادی خود بازگردد.
در صورتی که محل استقرار انتخاب شده امکانات حمل و نقل عمومی مناسبی نداشته باشد، مقامات باید در اسرع وقت این امکانات را به مراکز اسکان موقت گسترش دهند.
-
امکانات و خدمات عمومی:
در هنگام انتخاب محلی برای استقرار امکانات مسکن موقت، باید مناطقی را انتخاب کنیم که تحت پوشش شبکه برق هستند، لوله‌کشی آب دارند و امکان استفاده از شبکه تلفن همراه در آن منطقه وجود دارد. علاوه بر این، مردمی که در مسکن‌های موقت زندگی می‌کنند قرار است مدتی چند ماهه در این محل‌ها قرار بگیرند لذا محل مورد نظر باید به خدمات ضروری مانند بیمارستان، آتش‌نشانی، مرکز پلیس و امکانات آموزشی دسترسی داشته باشد. در غیر این صورت، فراهم کردن این امکانات در کمترین زمان ممکن، بر عهده ارگان‌های دولتی است.
انتخاب سازه‌های اسکان موقت
در بسیاری از کشورها پس از وقوع حوادثی که موجب بی‌خانمان شدن عده زیادی از افراد شود، دولت با پیمانکارانی برای ساخت مراکز اسکان موقت، قرارداد می‌بندد. محل استقرار این مسکن‌ها طبق قوانین کشور و با نظارت مقامات انتخاب میشود اما احداث مسکن‌ها بر عهده پیمانکاران خواهد بود. البته سازمان‌های خیریه و افراد خیر نیز می‌توانند در محل‌هایی که برای احداث مسکن‌های موقت انتخاب شده است، شروع به احداث کنند. اما به طور کلی در انتخاب سازه‌های مورد استفاده برای اسکان موقت افراد باید یکسری مسائل در نظر گرفته شود که در اینجا چند مورد از آن‌ها را آورده‌ایم.
-
قابلیت استفاده:
اولین نکته‌ای که باید در نظر گرفته شود، این است که این خانه‌های موقت قابل استفاده برای افراد باشد یعنی بتواند آن‌ها را در برابر عوامل محیطی محافظت کند. برای مثال در محل‌های کوهستانی و سرد مانند سرپل ذهاب، که هوای سردی دارد اولین نکته‌ای که باید در مسکن‌های موقت در نظر گرفته شود، این است که عایق گرمایی باشد تا سرما به داخل آن نفوذ نکند.
-
قابلیت سکونت:
سازه‌های مسکن موقت، فقط یک چهاردیواری نیستند بلکه باید نیازهای فیزیکی و عاطفی زلزله‌زدگان را پاسخگو باشند.
-
قابلیت نصب سریع:
در پست‌های قبلی در مورد قابلیت نصب سریع مسکن‌های موقت توضیحاتی دادیم. این مسکن‌ها باید ظرف چند روز از حادثه، آماده اسکان عده زیادی از مردم شوند. بنابراین باید طوری طراحی شوند که سوار کردن تعداد زیادی از آن‌ها در در مدت زمان کم امکان‌پذیر باشد زیرا اولین چیزی که پس از وقوع حادثه مهم است سرعت عمل در مدیریت مردم آسیب‌دیده است.
-
هزینه:
این سازه‌های موقت باید با توجه به امکانات، کیفیت و دوام مواد به کار رفته در آن‌ها قیمت‌گذاری شوند و از شرایط به وجود آمده برای افزایش قیمت‌ها سوء‌استفاده نشود.
یکی از مهمترین چالش‌های انتخاب سازه مناسب، هزینه است که ممکن است تهیه این کانکس‌ها فشار مالی زیادی به کشورها تحمیل کند. از طرفی اگر هزینه بسیار زیادی برای تهیه مسکن موقت در نظر گرفته شود، ممکن است به دلیل محدودیت و کمبود منابع، بازسازی مناطق آسیب‌دیده با سرعت کمتری انجام شود.
-
داشتن استانداردهای حداقل:
در مورد مسکن‌های موقت دو استاندارد بین‌المللی وجود دارد. اول، استاندارد احداث کمپ که کمیته پناهندگان سازمان ملل آن را منتشر کرده است و دوم، استاندارد سفیر که حداقل نیازهای ضروری برای اسکان موقت را در یک کتاب راهنما با عنوان «استانداردهای حداقلی در زمینه پناهگاه، اسکان و موارد غیرغذایی» جمع آوری کرده است.
این استانداردها مربوط به مواردی مانند حداقل متراژ مسکن موقت به ازای هر نفر، امکانات ضروری در هر واحد مسکن موقت و نسبت اختصاص امکانات به هر فرد است. برای مثال در این استانداردها، گفته شده است که برای اسکان موقت و بیش از چند هفته افراد، در هر واحد مسکن موقت باید یک سرویس بهداشتی وجود داشته باشد و همچنین باید به ازای هر ۵۰ فرد ساکن در یک مرکز اسکان موقت، یک حمام وجود داشته باشد.
از طرفی یکی از مهمترین مواردی که باید در انتخاب مسکن موقت در نظر گرفته شود، شرایط محیطی و مصالح در دسترس در آن منطقه است. معمولاً مسکن‌های موقت برای یک شرایط آب و هوایی و با توجه به مصالح موجود در آن منطقه طراحی می‌شوند که در سایر محل‌ها و محدوده‌های جغرافیایی قابل استفاده نیستند.
همانطور که می‌بینیم، عملیات انتخاب محل استقرار و نوع مسکن موقت پس از حوادث باید به سرعت انجام گیرد تا وارد مرحله ساخت شویم. بسیار مهم است که طرح‌هایی از قبل برای هر منطقه وجود داشته باشد و یا کانکس‌هایی به صورت آماده برای هر منطقه ذخیره شود تا در صورت لزوم مورد استفاده قرار گیرد. این مسکن‌ها پس از انتقال افراد به خانه‌های دائمی بدون استفاده خواهند ماند و چه بهتر است که دوباره به حالت ذخیره در بیایند.
مطلب مرتبط:
 |
مپسا | نرم‌افزار آنلاین حسابداری پروژه ساخت و ساز |
|---|
