یکی از مهم‌ترین و پرکاربردترین مصالح در صنعت ساختمان، انواع سنگ های ساختمانی هستند که به دلیل استحکام، زیبایی طبیعی و دوام بالا، نقش بسزایی در نماسازی، تزئینات داخلی، کف‌سازی و سایر بخش‌های ساختمانی ایفا می‌کنند. استفاده از انواع سنگ‌های ساختمانی علاوه بر افزایش کیفیت و دوام بنا، جلوه‌ای زیبا و اصیل به فضاهای مختلف می‌بخشد و می‌تواند تاثیر چشم‌گیری در زیبایی و ارزش معماری ساختمان داشته باشد.
در دنیای مصالح ساختمانی، انواع متنوعی از سنگ‌ها وجود دارد که هر کدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند. از میان انواع سنگ‌های ساختمانی، پنج نوع اصلی و پرکاربرد به طور گسترده در پروژه‌های ساختمانی مورد استفاده قرار می‌گیرند که شامل تراورتن، گرانیت، مرمر، تراونیکس، مرمریت و سنگ چینی می‌شوند. شناخت دقیق هر یک از این انواع سنگ‌های ساختمانی، ویژگی‌های فنی، زیبایی‌شناسی و موارد استفاده آن‌ها، می‌تواند به انتخاب بهتر و اجرای موفق‌تر پروژه‌های ساختمانی کمک شایانی نماید.
در این مقاله به بررسی جامع و تخصصی انواع سنگ‌های ساختمانی، خصوصیات هر کدام و کاربردهای مختلف آن‌ها در صنعت ساختمان‌سازی خواهیم پرداخت تا بتوانید با دید بازتر و اطلاعات کامل‌تر، بهترین گزینه را برای پروژه خود انتخاب کنید.
سنگ تراورتن
سنگ تراورتن جزء سنگ‌های رسوبی دسته‌بندی می‌شوند که حاصل ته‌نشینی ذرات (عمدتا کربنات کلسیم) در غارهای آهکی و یا اطراف چشمه‌های آب‌گرم به وجود می‌آید. از ویژگی‌های آن، مقاومت مناسب، زیبایی طرح و رنگ، چسبندگی مناسب به ملات، پتانسیل ساب و صیقل بالا، قابلیت ابزارکاری و تنوع رنگ از سفید و کرم تا زرد، قرمز و قهوه‌ای که به خاطر وجود عناصر فلزی در ترکیبات سنگ است.
تخلخل از خصوصیات ذاتی تراورتن است که به خاطر تبخیر آب و انحلال گاز کربنیک موجود در آن به وجود آمده است و تنها با بتونه‌کاری و ساب تا حدودی قابل ترمیم است. بهبود خاصیت عایق‌بندی صوتی و حرارتی و گیرایی مناسب ملات با آن از مزایای بافت متخلخل این سنگ به شمار می‌رود. البته با این وجود اسکوپ کردن سنگ به دیواره‌ی پشت، الزامی است.
تراورتن به خاطر ته‌نشینی تدریجی رسوب، به صورت لایه‌ای است و متناسب با جهت برش در دو نوع موج‌دار (Vein cut) و بی‌موج (Cross Cut) تولید می‌گردد. برش سنگ در جهت عمود بر‌لایه‌ها موجب تولید سنگ موج‌دار و برش در جهت موازی لایه‌ها منجر به تولید سنگ بی‌موج می‌شود که هر کدام زیبایی متفاوتی دارد. سنگ بی‌موج دارای ساختار یکپارچه و محکم‌تر است ولی سنگ موج‌دار در محل بین صفحه‌ها (همان خطوط روی سنگ) به خاطر لایه لایه بودن سختی کمتری دارد.
سنگ گرانیت
گرانیت جزء سنگ‌های آذرین با منشا آتشفشانی است که از سختی و استحکام قابل ملاحظه‌ای برخوردار است. دوام زیاد، جذب آب پایین، مقاومت در برابر فشار و ضربه، زیبایی طرح و تنوع رنگی از ویژگی‌های این نوع سنگ است. عدم وجود تخلخل و بالطبع چسبندگی کم به ملات و نیز تغییر رنگ (در بعضی نمونه‌ها) در برابر شرایط جوی موجب شده تا امروز کمتر در نمای ساختمان مورد استفاده قرار گیرد.
این سنگ عمدتا در کف‌سازی خصوصا مکان‌های پر‌تردد و مستعد ضربه به دو صورت صیقلی یا تیشه‌ای کار می‌شود. نکته قابل توجه آن است که بر خلاف مرمریت و تراورتن، این سنگ بازی رنگ و دسته‌بندی گسترده‌ای در انواع مختلف خود ندارد و بدین جهت برای حصول سطح یکدست و یکنواخت در کارهای بزرگ مناسب است. تنوع رنگ گرانیت بالاست و از مشکی و سبز تا طوسی، پرتقالی، کرم و… موجود است.
سنگ مرمر
این سنگ در زمره سنگ‌های آهکی دگرگونی است و از قدیم در اماکن زیارتی مورد استفاده بوده است. عمده مرمرها در برابر شرایط جوی مقاوم‌اند، ولی به دلیل امکان هوازدگی در برابر شرایط جوی و احتمال کدر شدن تحت تابش خورشید در برخی نمونه‌ها عمدتا در داخل ساختمان به کار می‌رود (مرمریت یک سنگ آهکی رسوبی است که با مرمر کاملا متفاوت است).
مرمر خالص سفید و شفاف است، ولی وجود برخی کانی‌های آلومینیوم و منیزیم موجب تنوع رنگ و نقش آن در انواع سفید، زرد، لیمویی، سبز، قرمز، قهوه‌ای و… می‌شود. برش این سنگ در جهت موازی و عمود بر لایه‌ها قابل انجام است. زیبایی چشم‌نواز، تنوع رنگ و قابلیت ساب و صیقل فوق‌العاده از ویژگی‌های منحصر به فرد این سنگ است و جزء سنگ‌های گران دسته‌بندی می‌شود.
سنگ تراونیکس
تراونیکس یکی از ترکیبات تراورتن و مرمر است که دارای خصوصیات مشترکی بین هر دو نوع است. این سنگ در رنگ‌های زرد، قرمز، شکلاتی و سفید وجود دارد. طرح‌ها و رگه‌های بسیار زیبا از خصوصیات بارز آن به شمار می‌رود. استحکام نسبتا مناسب، مقاومت مطلوب در برابر شرایط جوی و تا حدودی قابلیت عبور نور مشابه سنگ مرمر از ویژگی‌های آن است. به دلیل طرح و نقش زیبا، اکثرا تراونیکس به صورت صفحه فرآوری می‌شود و جهت تزئین کف و دیوار مورد استفاده قرار می‌گیرد.
سنگ مرمریت
مرمریت جزء سنگ‌های رسوبی و بعضا دگرگونی است که ساختار آن تحت تاثیر فشار و حرارت تغییر یافته است. به دلیل وجود رگه‌های آهکی فراوان و عدم دوام در برابر شرایط جوی، عمدتا در داخل ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرد. هوازدگی سطحی این سنگ موجب نفوذ بیشتر آب در رگه‌های آهکی و تخریب بافت می‌شود. البته میزان و سرعت تخریب بسته به شرایط جوی متغیر است ولی فرسایش یکنواخت کاملا در آن مشهود است. تخلخل کم، مقاومت مناسب، ساب‌پذیری بالا و تنوع بسیار زیاد طرح و رنگ از ویژگی‌های مرمریت‌هاست که آن را به یکی از گزینه‌های اصلی برای نمای داخلی مانند سنگ کف واحد، بدنه و پله تبدیل نموده است. ساب سنگ باعث براقی فوق العاده سنگ می شود.
سنگ چینی (سنگ کریستال)
سنگ کریستال یا چینی یکی دیگر از گونه‌های آهکی دگرگونی است که بلورهای ریز آن در سطح سنگ قابل رویت است. کلسیت به عنوان کانی اصلی در کنار کوارتز، هماتیت، گرافیت و… عناصر تشکیل‌دهنده این سنگ هستند که با افزایش میزان کوارتز، سختی سنگ نیز افزایش می‌یابد. چینی خالص سفید رنگ است، ولی وجود ناخالصی‌های کربن، کلرید، هماتیت و لیمونیت به ترتیب موجب ایجاد رگه‌های خاکستری یا مشکی، سبز، صورتی یا قرمز، زرد می‌گردد. تخلخل این سنگ پایین و جذب آب آن کم است. سنگ چینی از لحاظ جذب آب و چسبندگی به دوغاب تقریبا حد واسط میان گرانیت و تراورتن است.
به دلیل ویژگی‌های مذکور و همچنین مقاومت مناسب در برابر هوازدگی، در گذشته استفاده از سنگ چینی در نمای ساختمان مخصوصا مناطق گرمسیر متداول بوده است. لیکن امروزه به دلیل تنوع رنگ محدود، فرآوری ضعیف کارخانجات و قیمت بالا کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. استفاده عمده این سنگ تنها در نماهای داخلی مانند بدنه پارکینگ‌ها است.
جمع‌بندی و نکات مورد توجه در خرید سنگ
هر نوع سنگ ساختمانی با توجه به ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خود، مانند سختی، مقاومت در برابر شرایط جوی، دوام، ثبات رنگ و ویژگی‌های ظاهری، برای کاربرد در مکان‌های خاصی مناسب است. بنابراین هنگام خرید سنگ، توجه ویژه‌ای به محل استفاده آن ضروری است؛ به عنوان مثال، تراورتن معمولاً برای نمای خارجی ساختمان‌ها به کار می‌رود، مرمر بیشتر در تزئین نمای مجلل داخلی کاربرد دارد، مرمریت گزینه‌ای مناسب برای کف‌فرش و نمای داخلی است و گرانیت به دلیل مقاومت بالا، بیشتر برای کف‌فرش، پله‌ها و پاگردها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ظاهر سنگ نیز باید عاری از ترک، درز، خلل و فرج، پوسیدگی و رگه‌های سست باشد. یکی از روش‌های ساده برای تشخیص ترک یا شیار در بافت سنگ، ضربه زدن با یک جسم فلزی است؛ صدای شیشه‌مانند نشان‌دهنده نبود ترک در سنگ است. همچنین در مراحل خرید، بارگیری و حمل سنگ، نظارت دقیق لازم است زیرا در بسیاری از موارد سنگ در این مراحل ممکن است آسیب ببیند و کیفیت آن کاهش یابد.