مرحله سفت کاری ساختمان، اولین مرحله از عملیات اجرایی ساخت سازه آن است. احداث ساختمان کلاً شامل دو قسمت سفت کاری و نازک کاری می‌باشد.
همانطور که در پست‌های قبلی نیز گفته شد تفاوت سفت کاری و نازک کاری در این است که در مرحله سفت کاری اسکلت ساختمان ساخته می‌شود ولی نازک کاری شامل عملیاتی برای پوشاندن اجزای ساخته شده در مرحله سفت کاری است.
سفت کاری شامل عملیات خاک‌برداری، ریختن بتن فونداسیون، کرسی‌چینی، ساخت تیر و ستون، بادبند، دیوار برشی، دیوارچینی و ساخت سقف می‌باشد. اما نازک کاری شامل فعالیت‌هایی مانند عایق‌کاری، سرامیک‌کاری کف، نقاشی دیوارها، اتصال تاسیسات، سنگ‌کاری، برق‌کاری، نصب کلید و پریزها، نصب درها و پنجره‌ها و غیره است.
مراحل کلی احداث یک ساختمان
قبل از هر چیزی باید بدانیم مراحل کلی احداث یک ساختمان چیست. مراحل اصلی ساخت یک ساختمان ۵ مرحله زیر هستند:
- انتخاب و شناسایی زمین احداث ساختمان
- نقشه‌برداری و پیاده‌سازی نقشه ساختمان روی زمین
- مرحله سفت کاری ساختمان
- مرحله نازک کاری ساختمان
- تحویل پروژه
مراحل نازک کاری را در پست‌های قبلی بررسی کرده‌ایم. در این پست به بررسی سفت کاری می‌پردازیم.
مراحل سفت کاری
مراحل سفت کاری یک ساختمان بتنی به ترتیب شامل موارد زیر می‌باشد.
- خاک‌برداری ساختمان
- آماده‌سازی بستر و بتن مگر
- بتن‌ریزی مگر
- آرماتوربندی پی و نصب صفحه ستون‌ها
- بتن‌ریزی پی
- عمل‌آوری بتن پی
- آرماتور بندی ستون‌ها و تیرها
- بتن‌ریزی ستون‌ها و تیر
- عمل‌آوری بتن ستون و تیر
- اجرای سقف تیرچه بلوک
- بتن‌ریزی سقف
- عمل‌آوری بتن سقف
- دیوارچینی
در صورتی که ساختمان فولادی باشد، فقط برای پی و سقف‌ها بتن‌ریزی داریم و تیرها و ستون‌ها با ترتیب خاصی به یکدیگر متصل می‌شوند.
در ادامه به توضیح مختصری از هر یک از این مراحل می‌پردازیم.
خاک‌برداری ساختمان
عملیات خاک‌برداری ساختمان، شامل برداشتن هر گونه مصالح و مواد خاکی، مصالح قلوه‌سنگی، شن و ماسه صرف‌نظر از جنس و کیفیت آن‌ها به منظور تسطیح، شیب‌بندی است تا محل پی ساختمان‌ها، سازه‌های فنی و راه‌های ارتباطی محوطه‌ی آن برای اجرای مراحل بعدی آماده شود. تمامی عملیات خاک‌برداری باید مطابق با تراز و مشخصات موجود در نقشه‌های اجرایی و دستورالعمل‌های دستگاه نظارت انجام گیرد.
در انجام عملیات خاک‌برداری، به خصوص برای ساختمان‌های بلند‌مرتبه که طبقات پارکینگ آن‌ها خیلی بیشتر است و نیاز به گودبرداری بیشتری داریم، باید مسائل ایمنی مربوط به خاک‌برداری‌های عمیق (برای مثال احداث سازه‌های نگهبان) حتما رعایت شوند.
اجرای بتن مگر (بتن نظافت)
پس از تسطیح محل خاک‌برداری شده، لایه‌ای نازک از بتن با درصد سیمان کم و سنگدانه ریز به عنوان بتن نظافت ریخته می‌شود. وظیفه این لایه آن است که سطح زیرین فونداسیون را صاف کند و حفره‌هایی که در خاک وجود دارند را بپوشاند تا بتن فونداسیون مستقیماً بر روی خاک قرار گیرد و آب آن از دست نرود. علاوه بر این، سطح کاملاً تراز می‌شود و آرماتوربندی بر روی آن راحت‌تر خواهد بود.
بتن مگر قبل از بتن‌ریزی فونداسیون و به ضخامت ۱۰ – ۱۵ سانتی‌متر و با عیار ۱۵۰ کیلوگرم سیمان در متر مکعب اجرا می‌شود.
اجرای فونداسیون
پس از عملیات گودبرداری و بتن‌ریزی مگر، ساخت فونداسیون آغاز می‌شود. فونداسیون قسمتی از سازه می‌باشد که کل بارهای وارد بر ساختمان را از ستون‌ها گرفته و به زمین انتقال می‌دهد.
بر‌اساس نوع ساختمان و میزان نیروهای وارده، بافت لایه‌های ژئوتکنیکی، نوع خاک زمین، شرایط آب و هوایی منطقه و درجه اشباع خاک، نوع و ابعاد شالوده را انتخاب و محاسبه می‌کنند.
برای ساخت پی ابتدا باید آرماتورهای آن را اجرا کرد. مشخصات آرماتورها و خاموت‌ها و همچنین ابعاد و محل قرارگیری آن‌ها در نقشه‌های اجرایی آورده شده است.
شبکه بالایی آرماتور با استفاده از از قطعاتی به اسم خرک بر روی شبکه پایینی قرار می‌گیرند و فاصله مناسب را حفظ می‌کند. پس از اینکه آرماتوربندی قسمتی از کلاف پایینی انجام شد آن را در محل قرار داده و قالب‌بندی را انجام می‌دهند.
یک نکته بسیار مهم در ساختمان‌های بتنی، لزوم اجرای ریشه است. در سازه‌های بتنی مطابق با نقشه‌های اجرایی، ریشه ستون‌ها، دیوارهای برشی، پله‌ها و مواردی از این قبیل را هنگام آرماتوربندی فونداسیون اجرا می‌کنند که این ریشه‌ها از بتن پی بیرون می‌مانند تا در مرحله ساخت آن‌ها، آرماتور کافی برای اتصال وجود داشته باشد.
قالب‌بندی فونداسیون
برای قالب‌بندی فونداسیون از سه نوع قالب می‌توان استفاده کرد:
قالب آجری: قالب آجری معمولاً در ایران استفاده می‌شود و از نظر اقتصادی بهترین حالت قالب‌بندی است؛ زیرا پس از بتن‌ریزی دوباره می‌توان از آجرها استفاده کرد. همچنین شکل‌پذیری بالای آن یک ویژگی بسیار مثبت برای قالب آجری به حساب می‌آید.
نحوه استفاده از قالب‌های آجری به این صورت است که آجرها را به ابعاد و شکل موردنظر می‌چینند سپس قسمت‌های داخلی آن را با پلاستیک می‌پوشاند تا آب بتن توسط آجرها جذب نشود و هم اینکه آجرها بعدا راحت‌تر از بتن جدا شوند. البته برای کلاف‌های قایم از قالب آجری نمی‌توان استفاده کرد.
قالب تخته‌ای: نحوه استفاده از آن‌ها به این صورت است که تخته‌ها را قبل از قالب‌بندی، به روغن آغشته می‌کنند تا مانند قالب آجری، هم آب بتن توسط تخته‌ها جذب نشود و هم قالب‌ها راحت‌تر از بتن جدا شوند.
قالب فلزی: در پروژه‌های کوچک مقرون به صرفه نیست ولی در پروژه‌هایی که پی‌های تیپ زیاد دارند مناسب است. این قالب‌ها نیز قبل بسته شدن روغن‌کاری می‌شوند.
بتن‌ریزی و آرماتوربندی تیرها
در یک ساختمان اسکلت بتنی، تمامی بارهای مرده و زنده، ابتدا از دال به تیرها وارد می‌شود؛ سپس بارها از طریق تیر به ستون و در مرحله بعدی به فونداسیون وارد می‌شوند. میلگردهای راستای زیرین تیر بتنی، تامین مقاومت کششی را بر عهده دارند که با ترک خوردن بسیار ریز در قسمت زیرین تیرهای بتنی، فعال می‌شوند. قسمت بتنی بالای تیر نیز مقاومت فشاری را را تامین می‌کنند.
خاموت‌ها نیز مقاومت برشی را تامین می‌کنند و فاصله بین آن‌ها معمولا از ۱۵ تا ۲۵ سانتی‌متر در نظر گرفته می‌شود. البته در قسمت‌های نزدیک به تکیه‌گاه، این فاصله به حداقل می‌رسد.
در مورد ساخت تیر مراحل اجرا به صورت زیر است:
- قرار دادن قالب کف تیر و شمع‌بندی زیر قالب تیر
- اتصال آرماتورهای تیر به میلگردهای ریشه انتظار (آرماتور بندی تیر)
- قرار دادن آویز‌ها و اجرای سقف و قالب‌بندی دور تیر
- بتن‌ریزی و متراکم کردن بتن توسط دستگاه ویبراتور
- آب دادن به سطح بتن (حداقل ۷ و حداکثر ۲۸ روز) و مراقبت از تیر بتن آرمه تا سخت شدن کامل بتن
بتن‌ریزی و آرماتوربندی ستون‌ها
اجرای ستون‌ها بسیار مهم است زیرا با تخریب یک تیر ممکن است ساختمان فرو نریزد اما با از دست رفتن یک ستون معمولاً ساختمان فرو می‌ریزد. لذا در کشورهای زلزله‌خیز مانند ایران باید در ساخت ستون دقت فراوانی به خرج داد.
قدم اول برای اجرای ستون این است که ریشه‌ها (میلگردهای انتظار) را آماده کنیم. برای آماده‌سازی باید آن‌ها را از هر نوع آلودگی پاک نماییم.
در قدم بعدی آرماتوربندی ستون‌ها را انجام می‌دهیم. میلگردها باید طبق نقشه‌های اجرایی و با فاصله مشخص شده کنار یکدیگر قرار بگیرند و توسط خاموت به یکدیگر بسته شوند. خاموت‌ها در بالا و پایین ستون با گام‌های کوچک و در وسط ستون با گام‌های بلند اجرا می‌شوند.
خاموت‌ها وظیفه تحمل نیروهای برشی وارد شده به ستون را بر عهده دارند. گاهی از خاموت‌های اسپیرال استفاده می‌شود که به صورت ممتد دور ستون پیچیده می‌شوند.
خاموت‌ها در واقع زمان نجات را افزایش می‌دهد؛ یعنی در زمان زلزله به جای فروپاشی ناگهانی ستون‌ها، ابتدا تغییر شکل می‌دهند و سپس فرو می‌ریزند. در مورد این زمان نجات، خاموت‌های اسپیرال بهتر عمل می‌کنند.
قدم سوم در ساخت ستون، قالب‌بندی است. برای این کار می‌توان از قالب‌های تخته‌ای یا فولادی استفاده کرد که البته به طور معمول از قالب‌های فولادی استفاده می‌شود. این قالب‌ها قابلیت تغییر ابعاد ( البته در حدود کم) را دارند.
پس از قالب‌بندی، بتن‌ریزی انجام می‌شود. در بتن‌ریزی ستون، ارتفاع ریختن بتن نباید از دو متر بیشتر شود. همچنین اگر بتن به صورت مرحله‌ای ریخته شود، باید اقدامات کافی برای اتصال مناسب دو لایه به یکدیگر انجام بگیرد.
بتن‌ریزی سقف
در سازه‌های بتن آرمه معمولا سقف به صورت تیرچه بلوک اجرا می‌شود. این سقف‌ها مزایای زیادی دارند از جمله اینکه قسمتی از بتن بدون استفاده حذف می‌شود و به جای آن بلوک‌ها قرار می‌گیرند که باعث می‌شود وزن سقف تا حد بسیار زیادی کاهش یابد و در مصرف بتن صرفه‌جویی شود. همچنین سقف‌ها به صورت عایق خوبی عمل می‌کنند.
روش اجرای آن به این صورت است که ابتدا تیرچه‌ها در محل‌های مشخص شده در نقشه اجرایی، قرار می‌گیرند و سر آرماتور آن‌ها داخل تیرهای کناری خواهد بود. سپس بلوک‌ها در فاصله بین تیرچه‌ها قرار می‌گیرند و خود به صورت یک قالب عمل می‌کنند و در نهایت نیز بتن تیرها و سقف به صورت هم‌زمان ریخته می‌شود.
آجر‌چینی دیوارها
با توجه به نوع آجرها یا بلوک‌های مورد استفاده قرار گرفته، آجر‌چینی دیوارها با روش‌های خاصی انجام می‌گیرد که در پست‌های قبلی به طور کامل توضیح داده‌ایم.
 |
مپسا | نرم‌افزار آنلاین حسابداری پروژه ساخت و ساز |
|---|
