فضای مهد کودک از لحاظ طراحی، موضوعی جذاب، چالش‌برانگیز و در عین حال دوست‌داشتنی به نظر می‌رسد. چالش‌برانگیز از این نظر که باید برای گروه سنی خاصی طراحی شود که نیازهای ویژه و حساسی دارند و استانداردهای طراحی مخصوص به خود را دارند که حتما باید رعایت شوند، زیرا این گروه سنی بسیار آسیب‌پذیر هستند و نیاز به مراقبت ویژه دارند. اگر کارفرمای پروژه مهد کودک هستید بهتر است در هنگام انتخاب طراح حتما از شرکت‌های مشاوری استفاده کنید که در این زمینه تجربه و دانش کافی را دارا هستند.
یکی از علل اصلی اهمیت ویژه‌ی رعایت اصول طراحی در مهد کودک این است که کودکان تا پیش از ورود، تنها تجربه‌ی زندگی در آغوش گرم خانواده را دارا هستند و در واقع اولین فضای اجتماعی که به صورت مستقل به آن پا می‌گذارند مهد کودک است، از این‌رو اولین تجربه آن‌ها از زندگی در اجتماع باید گرم و صمیمی باشد و احساس غریبگی و ترس را در آن‌ها ایجاد نکند. از طرف دیگر می‌بایست به کودک کمک کند تا از لحاظ روحی آمادگی لازم برای ورود به فضای اجتماعی بزرگ‌تر یعنی مدرسه را کسب کند.
از دیگر اصول مهم، حفظ امنیت و سلامت کودکان در هنگام حضور در این مکان است زیرا کودکان در این سن انرژی و کنجکاوی بالایی دارند و برای همین تمایل دارند تا مدام در فضا در حرکت کنند و در حال کشف و شهود باشند. کشف و شهود به رشد مغزی و یادگیری آن‌ها کمک می‌کند و برای رشد آن‌ها لازم و ضروری است، اما این کار بی‌خطر نیست برای همین استانداردهای خاصی باید هنگام طراحی در نظر گرفته شود تا با رعایت آن‌ها بتوان کودکان را با خیال راحت در فضای مهد آزاد گذاشت تا بازی و رشد کنند.
این اصول عبارت اند از:
- طراحی راحت برای ایجاد امکان تعامل بین کودک و محیط
- رعایت استانداردهای فضایی مناسب با کودکان
- استفاده از رنگ‌های مناسب
- رعایت استاندار‌ها و اصول ایمنی
تعامل کودک با محیط
تفکر کودکان آزاد و بی‌مرز است و حدودی برای کشف و شهود قائل نیست و همین است که باعث تمایل کودک به حرکت و برقراری ارتباط با محیط می‌شود، این ماجراجویی و جسور بودن زیباست اما طراحی درست فضا و سعی در شکل دادن به این ماجراجویی در مسیر درست است که منجر به یادگیری می‌شود.
برای ایجاد تعامل بین محیط و کودک رعایت این نکات ضروری است:
۱- دسترسی و نظم‌پذیری: محیطی که برای بازی کودکان در نظر گرفته می‌شود باید سیال، روان و بدون مانع خاصی برای حرکت باشد تا کودک به راحتی در آن حرکت کند و گیج نشود، راهروهای تاریک، سقف کوتاه و فضاهای بسته باعث ایجاد حس خفگی و ترس در کودک شده و مانع از کشف دنیای جدید و لذت بردن از آن می‌گردد.
۲- جذابیت: هر چقدر محیط برای کودک جذاب‌تر و شگفت انگیزتر باشد میل او را به بازی کردن و کشف و شهود بیشتر برمی‌انگیزد.
۳- شایستگی و پاسخگویی: کودکان در جستجوی تعاملی موفقیت‌آمیز با محیط هستند تا از حضور در محیط احساس شایستگی کنند. رشد خلاقیت کودکان در محیطی پاسخگو به نیازهای آنان امکان‌پذیر است.
طراحی فضا به گونه‌ای انعطاف‌پذیر و با قابلیت تغییر‌پذیری عناصر و چیدمان، حس کنترل بر فضا را در کودک تقویت می‌کند. هنگامی که کودک عناصر فضا را تغییر می‌دهد چیدمان موجود را بر هم می‌زند و خود بار دیگر آن‌ها را از نو می‌چیند و یا به روش‌های دیگر در وضع موجود تحولی ایجاد می‌کند؛ از تعامل با محیط خرسند است چرا که انتخابگری و مشارکت در ساماندهی فضا مطابق با علایق خویش و در نهایت اعتماد به نفس او پرورش می‌یابد.
همچنین امکان تغییر در فضا از سوی کودک، او را در مواجه با مسئله‌ای نو به اندیشیدن وادار می‌سازد و بدین ترتیب خلاقیت کودک افزایش می‌یابد.
۴- حفظ ایمنی و آرامش: همان‌طور که قبلا گفتیم، کودک باید با حضور در فضا احساس امنیت و آرامش کند تا بتواند با جمع به بازی و رشد ذهنی خود بپردازد. رعایت اصول ایمنی متناسب با جسم کودک، استفاده از رنگ‌های جذاب و متریال‌های بی‌خطر، دور بودن از آلودگی‌های صوتی و محیط آرام همگی از مواردی است که به حفظ ایمنی و آرامش کودکان کمک می‌کند.
۵- استفاده و بهره‌بری از طبیعت: استفاده از المان‌های طبیعت و گیاهان در محیط اطراف مهدکودک و در فضاهای داخلی موجب انس بیشتر او با محیط و ارزش قائل شدن برای طبیعت اطراف خواهد شد.
۶- ایجاد فضای نوآوری: بازی به عنوان یکی از بسترهای رشد و بالندگی جسم و روان و حتی ذهن کودکان شناخته می‌شود. برای کودکان فرایند تعامل با محیط نسبت به کسب نتیجه اهمیت بیشتری دارد، بنابراین فضای تعریف شده باید مشوق ابتکار و نوآوری کودک و پذیرندۀ آزمون و خطا و اشتباهات وی باشد.
فضای کودک در تعامل با او بایستی به شیوه‌ای فعال و کارا عمل کند و به کودک این امکان را بدهد که حقیقتا کودک باشد و بازی کند. طراحی چنین فضایی در قالب مراکز آموزشی و تفریحی مانند مهدکودک‌ها انجام می‌گیرد که در گرو شناحت صحیح از کودک و علایق و خواسته‌های اوست.
استاندار های فضایی
استاندارهای فضایی مهد کودک به علت تفاوت کودکان با بزرگسالان، دارای اندازه‌های مخصوص به خود است که برخی از آن‌ها به شرح زیر است.
بخش های مختلف کودکستان
- کلاس‌های گروهی
- کلاس‌های عادی
- اتاق استراحت مسئولین
- راهرو و فضای ورودی کودکستان و رختکن
- آشپزخانه‌ی کودکستان
- دستشویی و توالت کودکان
- محوطه‌ی بازی کودکستان
کلاس های گروهی
ابعاد مورد نیاز هر کلاس:
- هر کودک ۱.۵ متر مربع سطح و ۴ متر مکعب فضا برای مثال برای ۳۰ کودک ۷۰ متر مربع مساحت لازم است.
- چیدمان میز و صندلی به تناسب موضوع.
- ایجاد فضا برای قرار دادن وسایل هر گروه.
اتاق استراحت مسئولین
- اتاق مدیر
- اتاق ملاقات با والدین
- اتاق استراحت مسئولین
- اتاق سرایداری
راهرو و فضای ورودی کودکستان و رختکن
- ایجاد مکانی به منظور تحویل دادن و گرفتن کودک
- جلوگیری از ایجاد راهروهای طولانی
- ایجاد یک توالت ورودی
- طراحی فضایی به منظور رختکن
آشپزخانه کودکستان
- ابعاد آشپزخانه متناسب با تعداد کودکان
- وجود یک یخچال بزرگ
- وجود انواع وسایل غذاخوری
- وجود امکانات لازم جهت گرم کردن همزمان غذا
- وجود یک فضا جهت غذاخوری
محوطه بازی کودکان
- وجود فضای سبز مناسب
- دارا بودن سطوح سایه کافی
- ایجاد زمین‌های ماسه‌ای با ارتفاع ۲۵ تا ۳۰ سانتی‌متر در قسمت وسایل
- پیش بینی یک سالن سر‌پوشیده
ویژگی‌های کلی کلاس‌ها
- هر اتاق باید دارای یک فایل باشد.
- جهت تهویه هوا وجود هواکش در هر اتاق الزامی است
- اتاق ها باید از طریق آیفن به مدیریت متصل باشند
- تعویض دکوراسیون داخلی اتاق ها هر ۶ ماه یکبار
- هر کلاس دارای دماسنج جهت تنظیم درجه حرارت محیط می‌باشد
- نصب تزئینات روی دیوار از ۱.۵ متر به بالا
- لامپ‌ها از سقف حداکثر ۱متر فاصله داشته باشند.
استفاده از رنگ‌ها
استفاده از رنگ‌های ملایم و روشن در فضاهای داخلی مهد کودک به شدت توصیه می‌شود. علاوه بر آن استفاده از رنگ‌های اصلی مانند سبز، قرمز، آبی و زرد در اتاق‌های بازی موجب ایجاد حس نشاط و انرژی در کودکان می‌شود. در هنگام استفاده از رنگ‌ها به علم روانشناسی رنگ‌ها باید توجه ویژه داشت.
ایمنی؛ مهم‌ترین نکته
محمود نجاری استاد دانشگاه هنر تهران درباره ضوابط ساخت مهد کودک در کشورهای توسعه یافته می‌گوید: «ساختمان‌های مهدکودک در مناطق شهری باید در نقاطی اجرا شوند که سرعت خودروها در آن نقاط حداکثر ۳۰ کیلومتر باشد. ساختمان از شریان‌های اصلی تاسیسات شهری، برق فشار قوی، ترن و مترو و مراکز آلوده‌کننده دور باشد و در مسیرهای اطراف ساختمان مهد کودک تفکیک مسیر پیاده‌رو از سواره‌رو انجام شده باشد. ورودی مهد کودک نباید مجاور خیابان باشد و همچنین محدوده امنیتی برای کنترل عبور و مرور کودکان وجود داشته باشد».
طبیعی است که در کشور ما استاندارهای معماری به اندازه‌ی کشورهای پیشرفته قابل اجرا نیست زیرا گاهی فضای کافی و زمین مناسب برای انجام این کار وجود دارد، اما یک‌سری از نکات قابل اجرا هستند از جمله موارد زیر:
- مسیر حرکت کودک از خارج ساختمان و داخل ساختمان نباید اختلاف سطح داشته باشد.
- استفاده از اشیاء تیز و برنده در محوطه‌سازی و فضاسازی مهد کودک مجاز نیست.
- سطل‌های جمع‌آوری و تفکیک زباله باید به لحاظ ترشح و نفوذ زباله کنترل شده و از دسترس کودکان دور باشند. طراحی فضای باز باید به شکلی باشد که در والدین احساس نگرانی ایجاد نکند.
- عناصر محیط باید به شکلی طراحی شود که احتمال بالا رفتن کودک از او سلب شود.
- طراحی ورودی برای کنترل دمای داخل و خارج ضروری است.
- دستگیره در ورودی که در حالت معمول در ارتفاع یک متر طراحی می‌شود. در مهد کودک از سمت داخل باید ارتفاع بیش از یک متر و ۵۰ سانتی‌متر داشته باشد تا کودک نتواند آن را باز کند.
 |
مپسا | نرم‌افزار آنلاین حسابداری پروژه ساخت و ساز |
|---|
