کشور ایران دارای تاریخی غنی در زمینه فرهنگ و هنر است. همین ویژگی موجب شده تا موزه‌های فراوانی در شهرهای مختلف این کشور تاسیس شوند.
یکی از معروف‌ترین و مهم‌ترین موزه‌های ایران، موزه هنرهای معاصر است. معماری موزه هنرهای معاصر، که به دست کامران دیبا انجام شده، جزء درخشان‌ترین معماری‌هایی است که در ایران وجود دارد. این موزه در سال ۱۳۵۶ و در گوشه غربی پارک لاله (محله امیر آباد) تاسیس شد.
بیشتر آثاری که در این مکان گردآوری شده‌اند، شامل آثار هنری «مدرن» از اقصی نقاط جهان هستند و آثاری از ایران، اروپا و آمریکای شمالی در آن به چشم می‌خورند. شهرتی که این موزه در دنیا دارد، به این دلیل بدست آمده که آثاری از مکاتب مینی‌مالیسم، کانسپچوالیسم، فوتورئالیسم، پاپ آرت و هنر انتزاعی در این مکان نگهداری می‌شوند.
حال که با اهمیت و تاریخچه آن به صورت مختصر آشنا شدید، بهتر است به موضوع اصلی بپردازیم. این مطلب ویژگی‌های مختلف معماری این موزه سرشناس را بررسی می‌کند.
معماری موزه هنرهای معاصر بر چه اساسی شکل گرفت؟
همزمان با اوج‌گیری معماری مدرن در اروپا و آمریکا، معمارانی در ایران هم به فکر ایجاد تحول در این رشته افتادند. کامران دیبا، از جمله معماران نوگرایی بود که قدم در پیش گذاشت.
این موزه، از جمله تلاش‌های موفق او برای تثبیت معماری مدرن در ایران است، این بنا از دو ایده‌ی معماری سنتی ایرانی و مفاهیم فلسفی در کنار هم شکل گرفته است. کامران دیبا به دلیل علاقه شدیدی که به مطالعات فلسفی داشت همواره در آثارش مفاهیم فلسفی را در تار و پود بناهایی که ساخته قرار داده است.
در کنار معماری سنتی ایرانی و مفاهیم فلسفی، عناصری هم از معماری مدرن در این بنا به چشم می‌آیند. از جمله این عناصر فرم خاص گالری‌ها، ورودی‌ها و مجسمه‌هایی است که این موزه را شکل داده‌اند.
نمای بیرونی موزه هنرهای معاصر، با ایده گرفتن از بادگیرهای مناطق کویری ایران ساخته شد. علاوه بر آن هشتی، چهارسو و گذرگاه هم در آنجا کار گذاشته شد تا همگی با هم، روح ایرانی را در وجود این بنا دمیده باشند.
دیبا هیچ وقت ابایی از گفتن این حرف نداشت که، از کارهای معماران مدرن دنیا همانند لوکوربوزیه و فرانک لوید رایت، الهام گرفت. موزه هنرهای مدرن نیویورک، بنایی بود که دیبا هنگام طراحی و ساخت اثر خود دائما چشم به آن داشت، به همین خاطر هم بسیاری از هنرمندان و علاقه‌مندان هنر معماری، با دیدن نمونه ایرانی، به یاد نمونه آمریکایی افتاده‌اند. البته که تاکنون هیچ متخصصی ضمن مقایسه این دو، منکر کار ارزشمند و اصیل دیبا نشده است.
اگر با پرویز تناولی و آثاری که ساخته آشنایی داشته باشید، می‌دانید که او چه ارزش و اعتباری در میان هنرمندان دنیا دارد. مجسمه‌های «هیچ» او هنوز هم در بسیاری از مزایده‌های هنری جهان فروش بالایی دارند. جالب اینجاست که دیبا هنگام ساخت این موزه تعدادی از مجمسه‌های تناولی را هم وارد آنجا کرد.
او با این کار هم به مدرن ماندن بنا کمک کرد و هم، حس و حال ایرانی موزه را حفظ کرد.
وقتی از وی درباره دلیل طراحی این بنا بدین شکل سوال شد، او گفت که تمام تلاش خود را صرف ایجاد ارتباط میان انسان‌ها و فعالیت‌های آنان با هم کرده است.
با سبک معماری موزه هنرهای معاصر بیشتر آشنا شوید
در این موزه فضاهای باز متعددی در جای‌جای بنا تعبیه شده‌اند. در بخش‌های مختلف آن، راهروهایی طراحی شده‌اند که با پیچش نرم و زیبای خود افراد را می‌برند به گالری‌هایی که آثار هنری در آن‌ها جای گرفته‌اند.
شکل ارتباط بین بخش‌های مختلف، از جمله همین فضاهای باز و راهروها و گالری‌ها، ارتباط ویژه‌ای بین انسان و محیط شکل داده‌اند. بی‌دلیل نیست که تعداد زیادی از بازدیدکنندگان، نه فقط برای تماشای آثار داخل موزه، بلکه با هدف قدم زدن در محیط زیبا و لذت بردن از ارتباطی که با فضایش می‌گیرند، به آنجا می‌روند.
مساحت کلی آن در حدود ۸۵۰۰ متر‌مربع می‌باشد. این میزان مساحت، شامل ساختمان‌ها، دیوارها و باغ‌های متعددی می‌شود. ساختمان‌ها را از سنگ و بتن ساخته‌اند. حتما می‌دانید که بتن، یکی از متریال‌های متداول در معماری مدرن به شمار می‌آید.
۵ هزار متر‌مربع از مساحت یاد شده مخصوص خود موزه می‌باشد. دو ورودی بازدیدکنندگان را به داخل هدایت می‌کنند، یکی از آن‌ها، از داخل بوستان لاله و دیگری از سمت خیابان کارگر باز می‌شوند.
همان‌طور که در بخش قبلی گفتیم، بادگیرهای کویری تاثیر زیادی در نمای خارجی این بنا گذاشته‌اند. برای مثال بام‌های این موزه همانند بام آن بادگیرها به شکل گنبد و از جنس گل ساخته شده‌اند. نورگیرهایی که بر دیوارها و سقف تعبیه شده، دیگر شباهت بین این دو است، نورگیرها برای آوردن نور خورشید به داخل ساختمان ایده بسیار جالبی به شمار می‌روند.
بنای خود موزه، از دو بخش مستقل تشکیل شده است. یک بخش فضای گالری‌ها و محیطی است که آثار به نمایش گذاشته شده و طبیعتا محیطی سربسته می‌باشند. بخش دیگر هم حیاط بین فضاهای بسته است.
طراحی راهروهای پرپیچ و خم و مارپیچ شکل جزء ویژگی‌های جذاب آنجاست. شیب اندکی که این راهروها دارند با نمای ساده و متعادل خارجی در تضاد جالبی قرار گرفته و تغییر حس خاصی را در مخاطب، هنگام ورود ایجاد می‌کند.
معماری و طراحی داخلی گالری‌ها دیگر ویژگی منحصر به فرد موزه هنرهای معاصر می‌باشد. هفت گالری (نگارخانه) در آنجا طراحی شده و نحوه اتصال آن‌ها به هم حرکت افراد را راحت و لذت‌بخش می‌سازد. هم‌جواری این هفت گالری که پنج تا از آن‌ها شباهت ظاهری فراوانی به هم دارند با توجه به راهروهای مارپیچ شکل و شیب‌دار، موجب می‌شود بازدید کننده به خوبی خود را غرق در فضا حس کند.
اما به جز آن پنج نگارخانه‌ای که ذکر شد، دو گالری دیگر هستند که شبیه بقیه نبوده و کاملا منحصر به فرد طراحی شده‌اند. نگارخانه شماره یک و پنج، آن دو گالری می‌باشند. جای قرار گیری این دو کمک کرده تا عدم شباهت‌شان به بقیه موجب افزایش زیبایی آن‌ها و هدایت کامل‌تر افراد به همه گالری‌ها شود.
دیوارهای بیرونی موزه، فرم خیره‌کننده‌ای به خود گرفته‌اند. هیچ سوراخ یا روزنه‌ای در این دیوارهای سنگی نیست. این شکل با ابهت و ارتفاعی که دارند آن‌ها را بیشتر به دیوارهای یک قلعه شبیه ساخته تا دیوارهایی که متعلق به یک مرکز فرهنگی هنری است.
بین سنگ‌های چیده شده درون دیوار، بتن ریخته شده و در بعضی بخش‌ها نیز از شیشه و کاهگل برای تزئین استفاده شده است.
زمانی که مخاطب می‌خواهد وارد این موزه شود باید مسیرش را از یک رمپ آغاز نماید. این مسیر با حالت دورانی خود بازدید کننده را به زیرزمین می‌برد و سپس از درون یک به یک گالری‌ها و دیگر بخش‌ها می‌گذرد. در آخر فرد وقتی به خودش می‌آید تازه متوجه می‌شود که به همان ابتدای مسیر بازگشته است. این حالت دورانی در کل مسیر که در همان جایی تمام می‌شود که آغاز شده بود، بر اساس آموزه‌های عرفان شرقی کار شده است.
برای بخش‌های مختلف، تلاش شده تا مخاطب دید مناسبی به بخش‌های هم‌جوار داشته باشد. برای مثال زمانی که شما داخل حیاط مرکزی قرار دارید، نسبت به بوستان‌های اطراف دید کاملی خواهید داشت.
در فضاهای بسته هم، تعداد و جای‌گیری پنجره‌ها باعث داشتن دید مناسب به بخش‌های هم‌جوار می‌شود.
حال که با نحوه معماری نمای بیرونی، سقف، دیوار، نگارخانه‌ها و مسیر مارپیچ شکل آشنا شدید، به بخش مهم دیگری می‌رسیم. معماری باغ در موزه هنرهای معاصر، اهمیت زیادی دارد. هنگامیکه در این باغ‌ها قدم می‌گذارید، حس می‌کنید در حال قدم زدن در باغ‌هایی هستید که شعرای نام‌دار ایرانی در اشعارشان وصف کردهاند.
بخشی از این بوستان بزرگ، به خاطر داشتن تعداد زیادی مجسمه، به باغ مجسمه‌ها معروف شده است. این مجسمه‌ها براساس ظاهر هنرمندان مشهور ایرانی ساخته شده‌اند. فضای سبز تعبیه شده در آنجا و منظره بکری که ایجاد شده، همگی این بوستان را به یکی از برجسته‌ترین بوستان‌های طراحی شده در ایران بدل کردهاند.
امکانات و بخش‌های موزه هنرهای معاصر
گالری‌های موزه دو گونه هستند، بعضی به صورت ثابت آثار هنرمندان برجسته‌ای همچون کلود مونه، ون‌سان ونگوگ، پیکاسو و … را در خود جای داده‌اند.
بعضی دیگر هم به به صورت فصلی آثار را تغییر می‌دهند، بنابراین تنوع خوبی در آثار این موزه لحاظ شده و اگر بخواهید در طول سال بارها به آنجا سر بزنید باز هم چیزهای تازه‌ای برای تماشا وجود دارند.
کتابخانه تخصصی آنجا دارای دو کانون معماری و نیومدیا می‌باشد. سینما‌تک، کتابفروشی، رستوران و کافی‌شاپ هم دیگر بخش‌های جنبی آنجا هستند.
 |
مپسا | نرم‌افزار آنلاین حسابداری پروژه ساخت و ساز |
|---|