سرمایه‌داران حرفه‌ای و خبره، هر پروژه‌ای را که قصد سرمایه‌گذاری در آن داشته باشند، از جهات مختلفی بررسی می‌کنند. این کار به آن‌ها نشان می‌دهد که آیا هزینه کردن برای چنین پروژه‌ای برای‌شاسرمایه‌داران حرفه‌ای و خبره، هر پروژه‌ای را که قصد سرمایه‌گذاری در آن داشته باشند، از جهات مختلفی بررسی می‌کنند. این کار به آن‌ها نشان می‌دهد که آیا هزینه کردن برای چنین پروژه‌ای برای آن‌ها سودده خواهد بود یا خیر.
بر همین اساس در علم اقتصاد شاخه‌ای با نام مطالعات امکان‌سنجی پروژه تاسیس شده و ابزار تحلیلی مناسبی را در اختیار چنین افرادی می‌گذارد. اما مپسا می‌خواهد در این مقاله شما را به صورت ساده و خلاصه با امکان‌سنجی پروژه آشنا نماید و راهکارهای مناسبی برای انجام آن به شما ارائه کند.
امکان‌سنجی پروژه چیست؟
ارزیابی، تجزیه و تحلیل پتانسیل هر پروژه را امکان‌سنجی پروژه می‌نامند. این کار براساس مطالعات و تحقیقات استانداردی انجام می‌شود و مسیر تصمیم‌گیری را نشان می‌دهد.
به عبارت دیگر، امکان‌سنجی پروژه عملی بودن سرمایه‌گذاری در یک پروژه را مشخص می‌کند. اقتصاد هر کشوری مختصات و ویژگی‌های خاص خودش را دارد. در کشور ما به خاطر در نوسان بودن نرخ تورم و ثابت نبودن امنیت اقتصادی برای سرمایه‌گذاری‌های کلان، چنین ارزیابی‌های پیچیده و البته حیاتی هستند.
زمانی که قصد دارید در یک پروژه اقتصادی سرمایه‌گذاری کنید، حتما قبل از هر چیزی مایل هستید بدانید که با این کار چقدر سود عایدتان خواهد شد. حتی پیش از آن باید اطمینان یابید که آیا امکان کسب سود را دارد یا خیر!
در همین راستا امکان‌سنجی پروژه به شما کمک می‌کند تا برای تک تک سوالات و ابهامات خود پاسخ‌های قابل اتکایی بیابید. با توجه به این نکات، باید اذعان کرد که امکان‌سنجی پروژه دو مساله اساسی را بررسی می‌نماید: 1. هزینه‌هایی که برای پیشبرد اهداف پروژه نیاز دارید. 2. میزان ارزشمندی و سوددهی آن.
هر معامله تجاری و سرمایه‌گذاری اقتصادی باید منطبق بر همین دو کفه ترازو سنجش شود. یک کفه میزان پول‌هایی است که از جیب خود خرج فعالیت‌ها می‌کنید و کفه دیگر پول‌هایی است که به عنوان درآمد از آن فعالیت‌ها کسب می‌نمایید. در بدترین حالت این دو کفه باید برابر باشند و در بهترین حالت، کفه سود بسیار سنگین‌تر از کفه مخارج می‌باشد.
مطالعات امکان‌سنجی پروژه شامل چه اطلاعاتی است؟
در بخش قبلی دو قسمت اصلی اطلاعاتی را که در این مطالعات نیاز دارید، معرفی کردیم. اما بهتر است بدانید که وقتی جزئی‌تر به آن نگاه کنیم، به اطلاعات بسیار وسیعی نیاز خواهیم داشت، از جمله:
- اهداف عینی و منطقی پروژه
- تشخیص نقاط قوت پروژه برای سرمایه‌گذاری و کسب سود
- تشخیص نقاط ضعف پروژه برای پیش‌بینی هزینه‌ها و زیان‌های احتمالی
- پتانسیل‌های اقتصادی محیط طبیعی پروژه
- منابع مورد نیاز برای پیاده‌سازی آن
- چشم‌انداز بلند مدت پروژه
- شناسایی پیش‌زمینه تاریخی کسب و کار مورد نظر
- شرح مفصل کالا یا خدماتی که بر روی آن کار خواهید کرد
- صورت‌های حسابداری پروژه و اطلاعات مالی
- جزئیات عملیات و مدیریت
- تحقیقات بازاریابی و فرصت‌های موجود
- شرایط تبلیغات برای معرفی محصول یا خدمات
- الزامات قانونی
- تعهدات مالیاتی
این‌ها بخشی از اطلاعاتی هستند که نیاز به بررسی و موشکافی دقیق دارند. شما باید تمام این مطالعات را قبل از اجرای پروژه انجام دهید تا هم از سود آن مطمئن شوید و هم بتوانید مسیر اقتصادی‌اش را ترسیم کنید. نکته مهم در این مرحله، واقع‌گرایانه و بی‌طرفانه بودن تخمین‌ها و تحلیل‌هاست.
در ادامه می‌خواهیم برای اجرای درست این مطالعات، راهکارهایی عملی به شما معرفی نماییم. برای انجام این کار لازم است بدانید که مطالعات ذکر شده از دو مرحله مقدماتی و نهایی تشکیل شده است.
امکان‌سنجی پروژه مقدماتی و مراحل آن
مرحله مقدماتی به توصیف کلی پروژه اختصاص دارد. در این بخش از کار به دنبال این هستیم که بدانیم پروژه مورد نظر ما چه ویژگی‌هایی دارد و از بین گزینه‌های پیش‌روی ما آیا این پروژه از همه بهتر است یا خیر؟
برای این عملیات، 5 قدم را به ترتیب دنبال می‌کنیم:
قدم اول: مطالعه و بازبینی در مورد زمینه‌های پیدایش طرح
هر طرح اقتصادی ابتدا از یک ایده خام و اولیه شکل گرفته و رفته رفته پخته‌تر و کامل‌تر شده است. مطالعه مسیری که هر طرح پشت سر گذاشته است، اولین قدم از امکان‌سنجی پروژه به حساب می‌آید.
قدم دوم: بررسی کردن ویژگی‌های فنی پروژه
محل اجرای طرح، فناوری مورد نیاز برای انجام فعالیت‌ها و روش‌های مناسب برای اجرای طرح، 3 موردی هستند که در این قدم باید بررسی شوند تا بعدتر بتوان از بین تمام گزینه‌های فنی موجود دست به انتخاب زد. در انتها، لازم است یک جدول زمانی مقدماتی برای گزینه‌های فنی طرح ترسیم کنید.
قدم سوم: بررسی مالی و اقتصادی پروژه
تعیین اصول اختصاصی و موثر برای اندازه‌گیری هزینه‌ها و درآمدهای طرح، تخمین هزینه‌های پولی و غیر پولی برای گزینه‌های فنی، تخمین درآمدهای پولی و غیر پولی برای گزینه‌های فنی، اولویت‌بندی گزینه‌های فنی براساس هزینه-فایده کردن آن‌ها، از جمله کارهایی هستند که در قدم سوم لازم‌الاجرا می‌باشند.
درکنار این موارد، شما به یک تحلیل دیگر هم نیاز دارید. باید تمام گزینه‌های فنی که تاکنون تحلیل کرده‌اید را نسبت به این موارد حساسیت‌سنجی کنید:
- نوسان قیمت
- طولانی‌تر شدن زمان پیش‌بینی شده
- تغییرات غیرقابل اجتناب در میزان خروجی کالا یا خدمات پروژه
قدم چهارم: تحلیل و ارزیابی آثار و پیامدهای اجتماعی پروژه:
در این بخش از مسیر، چند مساله را باید از نگاه اجتماعی بررسی کنید. حتما می‌دانید که در اقتصاد مدرن، هر شرکت یا کارخانه‌ای برای پروژه‌های اقتصادی خود مسئولیت اجتماعی تعریف می‌کند.
براساس مسئولیت اجتماعی که برای پروژه خود تعریف می‌کنید، مشخص خواهید کرد که با به نتیجه رسیدن آن چه فوایدی به جامعه خواهد رسید.
در عین حال موضوع دیگری که در قدم چهارم به تحلیل نیاز دارد این است که آیا پروژه مورد نظر شما با شرایط کنونی اجتماعی همخوانی دارد یا خیر؟ و آیا شرایط اجتماعی فعلی در خدمت اهداف اقتصادی شماست یا در تقابل با منافع‌تان؟ بررسی کردن تاثیرگذاری و تاثیرپذیری اجتماعی پروژه، از جمله کارهای پایه و اساسی است که در مطالعات امکان‌سنجی پروژه باید انجام شود.
قدم پنجم: تهیه گزارش امکان‌سنجی مقدماتی طرح
در مرحله مقدماتی توانستیم پروژه مورد نظرمان را از نظر ویژگی‌ها و شرایط فنی، اقتصادی و اجتماعی تحلیل کنیم و تمام گزینه‌های پیش‌رو را بر اساس این 3 جنبه ارزیابی نماییم. ضمنا قبل از تمام این‌ها پیش‌زمینه طرح را هم مطالعه کرده‌ایم و فهم پیش‌زمینه طرح به ما کمک خواهد کرد تا چشم‌انداز آن را نیز پیش‌بینی کنیم.
در پایان مرحله مقدماتی بهتر است گزارشی تهیه نموده تا در قالب آن گزینه‌های ارجح فنی، اقتصادی و اجتماعی را مشخص کنیم.
امکان‌سنجی پروژه نهایی و مراحل آن
پس از بررسی کلیات طرح و تحلیل گزینه‌های موجود، حالا باید وارد جزئیات شویم و به دقیق‌ترین شکل ممکن آن‌ها را تحلیل کنیم.
در جریان مرحله نهایی، این کارها انجام می‌شوند:
قدم اول: تعیین ساختگاه پروژه
در قدم اول، شما گزینه‌های خاستگاه طرح در محل مورد نظر برای اجرای پروژه را مشخص می‌کنید. گزینه‌ها را پس از بررسی و تحلیل، اولویت‌بندی کرده و بهترین‌شان را انتخاب نمایید.
قدم دوم: مهندسی پایه
در این قدم اطلاعاتی که مربوط به زمینه‌های مختلفی از جمله: شرایط جغرافیایی، شرایط آب و هوایی، پتانسیل‌های زیربنایی از جمله منابع طبیعی در دسترس، مشخصات نیروی انسانی، سیستم‌های حمل و نقل، سیستم‌های تامین مواد اولیه و… هستند را جمع‌آوری و تحلیل می‌کنید.
در ادامه، تمام این سیستم‌ها، تجهیزات، منابع و اطلاعات کسب شده را جدول‌بندی نموده و مشخص می‌کنید که چه پتانسیل‌هایی در میان آن‌ها در خدمت منافع پروژه شما وجود دارند.
قدم سوم: خط‌مشی فعالیت‌ها
هر پروژه‌ای مجموعه‌ای از منابع و عوامل تولیدی مختلفی است که برای مدیریت بهتر آن‌ها، باید به واحدهای زیرمجموعه تقسیم شوند. پس از خرد کردن مجموعه‌ها و تبدیل کل به تعدادی زیرمجموعه، این امکان در اختیار شما قرار می‌گیرد تا بین مشاوران، سازندگان و پیمانکاران تقسیم وظیفه و تقسیم کار کنید.
با انجام این کارها، گزینه‌های اجرایی متعددی دارید که می‌توانید آن‌ها را اولویت‌بندی کرده و بهترین گزینه‌ها را انتخاب نمایید. قابلیت‌های اجرایی گزینه‌ها را مدنظر قرار دهید و سپس برای مواردی که انتخاب کرده‌اید جداول زمان‌بندی ترسیم کنید و هزینه‌های هر یک را تخمین بزنید.
بنابراین، با خرد کردن واحدها و تقسیم وظایف، داشتن برنامه مخارج و همچنین تهیه جدول زمانی برای هر بخش خط‌مشی پروژه را تعیین کرده‌اید. این کار برای امکان‌سنجی پروژه اهمیت فراوانی دارد و نگاهی دقیق و واقع‌بینانه به شما خواهد داد.
قدم چهارم: تخمین هزینه‌های سرمایه‌گذاری ارزی و ریالی به تفکیک پروژه‌های جزئی
وقتی نگاه دقیقی نسبت به همه زیرمجموعه‌ها به دست آوردید، تخمین زدن هزینه آن‌ها کار سختی نخواهد بود. توجه داشته باشید که وقتی فعالیت‌های خود را آغاز کردید و جهت کنترل مخارج و هزینه‌ها نیاز به ردیابی آن‌ها داشتید، تفکیک‌هایی که در مرحله امکان‌سنجی پروژه انجام داده‌اید حسابی به دردتان خواهند خورد.
قدم پنجم: تخمین درآمدهای حاصل از سرمایه‌گذاری ارزی و ریالی به تفکیک پروژه‌های جزئی
برای نهایی کردن امکان‌سنجی پروژه، لازم است درآمدهای احتمالی حاصل از هر بخش و پروژه جزئی‌تر را نیز محاسبه کنید. پس از تکمیل قدم پنجم، با یک عملیات ریاضی ساده خواهید توانست سودده یا زیان‌ده بودن طرح مورد نظر را متوجه شوید.
قدم پایانی: تهیه گزارش برای امکان‌سنجی نهایی پروژه
حال توصیه می‌شود که تمام اطلاعات، تحلیل‌ها و محاسبات انجام شده را در قالب یک گزارش جمع‌آوری کنید. این گزارش ضمن اینکه دید کاملی نسبت به پروژه مدنظر ارائه می‌کند، در طول مراحل اجرایی نیز منبع خوبی است که متوجه شوید پروژه شما چقدر به برنامه اولیه و امکان‌سنجی انجام شده وفادار بوده و یا از آن دور شده است.
 |
مپسا | نرم‌افزار آنلاین حسابداری پروژه ساخت و ساز |
|---|
