معماری پست مدرن چیست؟
در میان سبک‌های مختلف و متنوع معماری، سبک معماری پست مدرن یکی از پرطرفدارترین‌ها به شمار می‌آید.
این روزها سبک‌های مختلفی مانند معماری کلاسیک یا سنتی، معماری مدرن، معماری مینی‌مالیستی، معماری گوتیک، معماری پست مدرن و … وجود دارند. اما در این میان نوع پست مدرن از بقیه جدیدتر بوده و به نوعی، بیشتر با حال و هوای زمانه تناسب دارد.
احتمالا برایتان این سوال پیش آمده که چرا این متد باید با روح زمانه‌ی ما همخوانی بیشتری داشته باشد! اما قبل از آن باید بدانید که اصلا این متد چه معنا و چه ویژگی‌هایی دارد. همچنین نیاز است بدانید که بعد از چه اتفاقاتی و با چه تحولاتی شکل گرفت، پاسخ تمام این سوال‌ها را در این مطلب خواهید خواند. بنابراین از شما دعوت می‌کنیم که همراه ما باشید.
مفهوم پست مدرن
این واژه جزء کلماتی است که از فلسفه وارد هنر شد، فلاسفه مدرن همچون دکارت و نیچه در دورانی حکمران دنیای اندیشه و فلسفه بودند که دنیا در حال جدا شدن از فضای سنتی بود.
کندن از سنت‌های فلسفی و علمی و رسیدن به تجدد، کاری بود که اگر چه سخت می‌نمود ولی نیاز آن دوران بود. اما در سده بیستم میلادی و با ظهور فلاسفه متاخر مانند: فوکو، لیوتار، دریدا، بودریار و هایدگر مکتبی با عنوان پست مدرنیسم ظهور کرد.
فلسفه پست مدرن تعاریف بسیار متنوع و گسترده‌ای دارد و در این مقاله فرصت ارائه این تعاریف را نداریم. اما هرچه که بود، اندیشه پست مدرنیسم وارد هنر شد. سینما و تئاتر با آغوش باز از این متد فکری استقبال کردند. معماری هم به سبک دیگر هنرها خیلی خوب این مکتب را در خود هضم کرد و اگرچه دهه‌ها از آن دوره می‌گذرد ولی همچنان رایج می‌باشد.
اجازه بدهید قبل از رفتن به سراغ بررسی این مکتب در معماری، چند ویژگی کلی پست مدرنیسم را معرفی کنیم، با اشاره به این چند مورد راحت‌تر خواهیم توانست آن‌ها را در هنر مدنظرمان تحلیل نماییم.
- نقد کردن مدرنیسم
- نقد کردن عقلانیت و منطق ارسطویی
- بازگشت به سنت‌ها
- نقد جدی به رسانه‌ها
- نقد تاریخ و حتی بعضا، رد تاریخ
- دوری جستن از تکنولوژی
- بها دادن به اخلاقیات و انسانیت
تاریخچه معماری پست مدرن
درخشش این اندیشه در فلسفه، دهه ۱۹۷۰ را به خود اختصاص داد، اما یک دهه طول کشید تا وارد معماری گردد. معماری پست مدرن، از دهه ۱۹۸۰ آغاز گشت. کسانی چون: آلدو روسی، چارلز مور و مایکل گریوز از جمله افرادی هستند که طلیعه‌داران این موج نو بودند که البته قبل از آن‌ها کسی به نام «لویی کان» برای اولین بار این واژه را برای معماری به کار برد. کان که شاگرد رابرت وینچوری بود معماری را بیشتر هنر می‌دانست تا صنعت، خود رابرت وینچوری هم اولین بنای پست‌مدرن را با عنوان «ساختمان مادر» طراحی کرد.
هر قدر که نسل قبل از آن‌ها به دنبال زرق و برق‌های صنعتی یا تجملات سنتی و فئودالیستی بودند، این نسل اما زیبایی را در غیرمتعارف بودن و خرق عادت کردن می‌دید. آن‌ها اعتقاد داشتند که لزوما قرار نیست به پدیده‌ها منطقی و علمی نگاه کرد تا زیبایی را خلق نمود و می‌خواستند با خلق چیزهای نامتجانس و عجیب و غریب، تعریف تازه‌ای از زیبایی ارائه دهند.
البته می‌دانید که این موارد تعاریف جامعی از این سبک معماری نیستند، در ادامه شما را با مهم‌ترین ویژگی‌ها و تفاوت‌های اساسی آن با دیگر سبک‌ها آشنا خواهیم کرد.
معماری پست مدرن چه ویژگی‌هایی دارد؟
همان‌طور که اشاره کردیم این مکتب معماری را بیشتر از صنعت، یک هنر می‌داند و به همین دلیل نه تنها از انبوه‌سازی و سری‌سازی اجتناب می‌کند؛ بلکه اصرار دارد که غیر قابل تعریف است. البته که این ادعا خیلی صحیح نیست، شاید در دهه‌های ابتدایی شکل‌گیری‌اش ارائه دادن تعاریف مشخص از آن سخت بود، اما حالا می‌توان نشانه‌هایی را برایش برشمرد تا خواننده بتواند به خوبی فرق یک ساختمان پست مدرن را از دیگر بناها تشخیص دهد.
نشانه‌های معماری پست مدرن این موارد هستند:
- این سبک از معماری، تلاش دارد که طراحی بنا را با ویژگی‌های بومی و محلی گره بزند.
- شکل‌های ساده هندسی مثل مکعب، هرم و استوانه را با رنگ و نورهای متضاد ترکیب می‌کند.
- در تلاش است تا حسی از متافیزیک را به بیننده القا کند. هرقدر که شما با تماشا کردن یک ساختمان مدرن، پیشرفت‌های تکنولوژیکی و توسعه علم را در همان قامت احساس می‌کنید اما در این مورد چنین نیست، انگار قرار نیست خیلی حس زمینی بودن در شما ایجاد شود.
- از عامه پسند بودن ابایی ندارد زیرا اگرچه هنری اصیل است و بر اندیشه‌های فلسفی استوار گشته، اما مردم کوچه و بازار هم از تماشای چنین ساختمان‌هایی لذت می‌برند.
- استفاده از فرم‌های ارگانیک، قابل درک و قابل شناخت (در مقابل مدرنیست‌ها که همواره دوست داشتند آثاری مبهم خلق کنند).
- استفاده از خطوط منحنی و بدون زاویه
- توجه به تزئینات زیبا و رنگ‌های روشن و شاد
- سعی بر بازگشت به گذشته و حتی گاها، فرار از آینده و حال
تفاوت‌های بین معماری کلاسیک، مدرن و پست مدرن چیست؟
معماری پست مدرن از کثرت‌گرایی استقبال می‌کند. اگر به آثاری که بر‌اساس چنین مکتبی ساخته شده‌اند نگاهی بیندازید، کثرت‌گرایی را که در آن موج می‌زند، متوجه خواهید شد. مثلا ممکن است یک ساختمان از طرح‌های قدیمی و تازه الهام گرفته باشد، تزئیناتش بر‌اساس تزئینات ساختمان‌های شرقی و غربی شکل گرفته و یادآور هیچ فرهنگ یا قومی نباشد.
این در حالی است که برای مثال، ساختمان‌های کلاسیک کاملا به فرهنگی که در آن شکل گرفته‌اند وفادار هستند، یا در نوع مدرن آن آثار هنری تماما رنگ و بویی غربی دارند و تصور اینکه بخواهند از چند فرهنگ در کنار هم استفاده کنند، خیلی آسان نیست. البته مساله کثرت‌گرایی محدود به فرهنگ و قومیت و جامعه نیست، بلکه از نظر رنگ، بافت، جنس، نمای داخلی و خارجی، مواد اولیه بکار رفته و … شاهد این هستیم که طرح‌ها و ایده‌هایی نامتناسب و نامتناجس در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند.
شکی نیست که برای حفظ زیبایی در چنین آثاری، داشتن یک الگوی واحد واجب است. ساختمان‌هایی که بر اساس معماری پست مدرنیستی ساخته می‌شوند هم نظم خاص خود را دارند. اگر آن‌ها از این نظم دوری نمایند، دچار ابهامی خواهند شد که با اساس این تفکر در تضاد می‌باشد.
پس از کثرت‌گرایی، توجه به مسائل اقلیمی و محیط زیستی مطرح است. معماری مدرن کمترین دوستی را با محیط زیست و اکوسیستم دارد و معماران مدرن فقط به فکر ساختن بلندترین برج‌ها و طراحی شیک‌ترین نماها با استفاده از متریال‌های فلزی یا شیشه‌ای هستند. در بسیاری از موارد، ساخته شدن چنین بناهایی به محیط زیست اطراف آسیب می‌رساند.
در کنار این موارد، معماران کلاسیک هم با توجه به وسواسی که در انتخاب متریال‌های گران‌قیمت و پر زرق و برق دارند ساختن یک بنای تجملاتی و عظیم برایشان اصل قضیه است. اما هنگامیکه یک معمار پست‌مدرن در حال طراحی و ساخت و ساز است، خلق یک بنا که نه تنها در مقابل محیط‌زیست و اکوسیستم نیست، بلکه در خدمت منافع‌شان باشد بسیار مهم می‌باشد.
سومین تفاوت بارز، ریشه در جهان‌بینی هنرمندان این مکاتب دارد. یک معمار مدرن، به دنبال طرحی است که در دنیا تک باشد و بتواند ادعا کند که اولین کسی است که تا به حال چنین ایده‌ای به ذهنش خطور کرده است.
یک معمار کلاسیک نیز، در تلاش است تا بناهای مشهور تاریخ را بازسازی نماید و این کار را در تناسب با روزگار فعالی و مقتضیات کنونی انجام دهد. هرقدر که او ایده‌های کهن و قدیمی را بهتر و جذاب‌تر پیاده کند، معمار موفق‌تری به حساب می‌آید. اما برای معماران پست‌مدرن، شرایط به کلی متفاوت است. آن‌ها از اینکه از آثار قدیمی‌تر به طور مشخص و بارز گرته‌برداری کنند، هیچ ترسی ندارند. در هنر پست‌مدرن هجو کردن، پارودی، اغراق در کلیشه‌ها، کولاژ ساختن از سبک‌های مختلف و گوناگون بسیار جذاب است.
چون هنر پست‌مدرن با هدف نقد عقلانیت مدرنیست و هجو اصالت کلاسیک‌ها شکل گرفته، تا می‌تواند از آثار آن‌ها بهره می‌برد. در این میان، هر کسی که بتواند با ذوق و دانش هنری‌اش ترکیب بهتر و هدفمندتری از آثار گذشته ارائه دهد، بیشتر می‌درخشد.
این نوع معماری در ایران چقدر رواج پیدا کرد؟
هنر پست‌مدرن در دل هیچ جامعه‌ای به تنهایی رشد نکرده است. قبل‌تر هم گفتیم که این هنر در پی کنار هم قرار دادن فرهنگ‌ها و حتی نژادهای مختلف است و هیچ کشوری نمی‌تواند ادعا کند که این سبک مال آنجاست. معماری پست مدرن در دهه ۱۳۵۰ وارد ایران شد و تا دهه ۱۳۷۰ مورد اقبال هنرمندان قرار داشت. برای مثال در سال ۴۹ شمسی، همایشی برگزار شد که هدف از آن بررسی پیوند میان معماری کهن و جدید بود.
لویی مال که خود یکی از پیشتازان این هنر به شمار می‌رفت، جزء مدعوین این همایش بود. بعدها معماران مشهوری همچون جیمز استرلینگ، حسن فتحی مصری، موشه صفدی و کنزو تانگه هم در همایش‌های دیگری در ایران حاضر شدند.
همه این‌ها نشان‌دهنده این بود که قرار است صنعت ساختمان‌سازی ایران آماده حضور بناهای پست‌مدرن شود. اتفاقی که با توجه به دغدغه هنرمندان ایرانی نسبت به رسم و رسوم و ریشه‌های کهن خود، به خوبی رخ داد.
از میان تمام معماران ایرانی، هوشنگ سیحون کسی بود که بیشترین انگیزه را برای کار در این حوزه داشت. پیشرفت هوشنگ سیحون موجب شد تا او بعدها «پدر معماری پست‌مدرن ایران» لقب گیرد. بسیاری از آثاری که او خلق کرده است، نشانه‌ها و ویژگی‌هایی از این مکتب را در خود گنجانده‌اند.
 |
مپسا | نرم‌افزار آنلاین حسابداری پروژه ساخت و ساز |
|---|