مقررات ملی ساختمان در تمامی کشورها قواعدی هستند که به نحوی اجرای آن‌ها توسط شهروندان الزام قانونی پیدا می‌کند. این قوانین در ایران شامل ۲۲ مبحث است. این مباحث منبع اصلی سوالات آزمون نظام مهندسی هستند.
از سال ۱۳۶۶ مقررات حاکم بر جنبه‌های مهندسی و فنی ساختمان (طراحی، نظارت و اجرا)، توسط وزارت راه و شهرسازی در قالب مقررات ملی ساختمان وضع و استفاده از آن الزامی شده است.
در حال حاضر این مقررات به عنوان مرجع و منبع آموزشی در دانشگاه‌ها و به جامعه‌ی مهندسی کشور تدریس می‌شود. همچنین، سازندگان و بهره‌برداران، ابزار و مرجع کنترلی برای اطمینان از کیفیت ساخت و سازها خواهند داشت. این مباحث توسط دفتر تدوین مقررات ملی ساختمان تهیه و منتشر می‌شود.
مبحث سوم به «حفاظت ساختمان‌ها در برابر حریق» اختصاص داده شده است که آخرین ویرایش آن، ویرایش سوم و مربوط به سال ۱۳۹۵ است.
چرا وجود مبحث سوم مقررات ملی ساختمان ضروری است؟
برای جلوگیری از ضرر‌های جانی، مالی و منافع ملی، محافظت ساختمان‌ها در برابر آتش‌سوزی یکی از ضروری‌ترین نیازها و الزامات در طرح و اجرای ساختمان‌ها است. هدف از این مبحث نیز، کاهش خسارت‌های جانی و مالی در اثر حوادث آتش‌سوزی در ساختمان‌هاست.
علوم و مهندسی ایمنی در برابر آتش از موضوعات مهمی محسوب می‌شود که در دهه‌های اخیر در دنیا بسیار مورد توجه قرار گرفته است و دانش فنی و فناوری‌های ایمنی در برابر آتش در دنیا به سرعت در حال رشد است.
ساختمان‌های جدید، نیازهای متعددی دارند و در جهت هدف‌هایی مانند سبک‌سازی، مقاوم‌سازی، عایق‌کاری حرارتی و کاربرد مواد پلیمری و کامپوزیت‌ها حرکت می‌کنند که همه این مسائل باعث افزایش خطر‌پذیری حریق در ساختمان‌ها شده است. بنابراین از مراکز تحقیقاتی انتظار می‌رود راه‌حل‌های کاربردی برای ایمنی این ساختمان‌ها در برابر آتش ارائه نمایند.
از جمله این انتظارات، تهیه مقررات، استانداردها، دستورالعمل‌ها و آیین‌نامه‌های تخصصی برای تامین سطح مناسب ایمنی در برابر آتش در ساختمان‌ها و ترویج فناوری‌های محافظت در برابر آتش است. این انتظارات تا حد زیادی در مبحث سوم مقررات ملی ساختمان برآورده شده است و در هر ویرایش جدید نسخه بهتری از این مقررات را شاهد هستیم.
سرفصل‌ها و خلاصه آن‌ها در مبحث سوم مقررات ملی ساختمان
این مبحث شامل دوازده فصل و دو پیوست است. فصل‌های مختلف به شرح زیر هستند:
فصل اول: کلیات
تعاریف، علائم اختصاری، هدف و دامنه کاربرد و انتظارات عملکردی
فصل دوم: تقسیم‌بندی تصرفهای ساختمانی
کلیات، دسته‌بندی تصرف‌ها، فضاهای فرعی حادثه خیز، تصرفهای مختلط، استفاده از یک فضا با کاربری‌های مختلف، جدول راهنمای حروف اختصاری تصرف‌ها
فصل سوم: دسته‌بندی انواع ساختارها
هدف و دامنه کاربرد، تعریف و دسته‌بندی ساختارها، مصالح قابل سوختن مجاز در ساختارهای نوع ۱ و ۲
فصل چهارم: محدودیت‌های ارتفاع و مساحت ساختمان‌ها
هدف و دامنه کاربرد، محدودیت‌های کلی مساحت و ارتفاع، افزایش مجاز ارتفاع، میان طبقه‌ها، افزایش مساحت مجاز، ساختمان‌های بدون محدودیت مساحت، مقررات در برخی شرایط خاص
فصل پنجم: سیستم‌های کشف و اعلام حریق
کلیات، سیستم اعلام حریق، نقشه‌ها و مدارک فنی، مکان‌های الزامی برای نصب سیستم‌های کشف و اعلام حریق، ضوابط تکمیلی ساختمان‌های بلند، مرکز کنترل یا اتاق فرمان، ضوابط طراحی، منطقه‌بندی (زون‌بندی)، نگهداری
فصل ششم: راه‌های خروج از بنا و فرار از حریق
تعاریف اختصاصی، مقررات کلی، بخش‌های سه‌گانه راه خروج، اجزای تشکیل‌دهنده راه خروج، ظرفیت راه‌های خروج، پهنای راه خروج، چگونگی قرار گرفتن راه‌های خروج، روشنایی راه‌های خروج، علامت‌گذاری راه‌های خروج، راه‌های خروج قابل دسترس، ضوابط اختصاصی راه‌های خروج در تصرفهای مسکونی، ضوابط اختصاصی راه‌های خروج در تصرفهای آموزشی فرهنگی، ضوابط اختصاصی راه‌های خروج در تصرفهای درمانی مراقبتی، ضوابط اختصاصی راه‌های خروج در تصرفهای تجمعی، ضوابط اختصاصی راه‌های خروج در تصرفهای کسبی تجاری، ضوابط اختصاصی راه‌های خروج در تصرفهای صنعتی و تصرفهای انباری، ضوابط اختصاصی دیگر فضاهای تاسیساتی و خدماتی، فرار اضطراری و نجات
فصل هفتم: الزامات واکنش در برابر آتش برای مصالح، نازک‌کاری های داخلی و نما
هدف و دامنه کاربرد، روش طبقه‌بندی مصالح نازک‌کاری از نظر واکنش در برابر آتش، مصالح نازک‌کاری دیوار و سقف
عایق‌های حرارتی پلاستیکی، مصالح نما
فصل هشتم: مقاومت در برابر آتش
هدف و دامنه کاربرد، درجه‌بندی مقاومت در برابر آتش و آزمون‌های آتش، دیوارهای خارجی، دیوارهای داخلی، دیوارهای مانع آتش، دوربند شفت‌ها، دیوار جداکننده آتش، ساختارهای افقی، آتش بندی منافذ و درزها، درجه‌بندی مقاومت در برابر آتش و محافظت اعضای سازه‌ای، محافظت بازشوها، محافظت گشودگی‌های انتقال هوا و کانال‌ها
فصل نهم: سیستم‌های اطفاء حریق و کنترل دود
کلیات، خاموش‌کننده‌های دستی، شبکه‌های لوله آب آتش‌نشانی، شبکه‌های بارنده خودکار (اسپرینکلرها) و سایر سیستم‌های خودکار اطفای حریق، دوربندهای پلکان محافظت شده در برابر دود، راهکار تنظیم فشار برای محافظت شفت آسانسور در برابر دود
فصل دهم: ضوابط اختصاصی ساختمان‌های بلندمرتبه
دامنه کاربرد، ساختار، شبکه بارنده خودکار، سیستم‌های ایمنی در برابر آتش، راه خروج، آسانسور دسترسی آتش‌نشانی
فصل یازدهم: ضوابط فضاها و ساختمان‌های خاص
آتریوم ها، ساختمان‌های عمیق، الزامات اختصاصی پارکینگ اتومبیل‌های سبک
فصل دوازدهم: ضوابط اختصاصی دسترسی نیروهای آتش‌نشانی
کلیات، حداکثر ارتفاع مجاز ساختمان بر حسب عرض معابر، محل استقرار خودروی امدادی
پیوست ۱ – نظامات اداری
پیوست ۲ – اطلاعات کلی در خصوص طبقه‌بندی مصالح از نظر واکنش در برابر آتش
واژه‌نامه فارسی به انگلیسی
تمهیدات پیش‌بینی شده در ساختمان‌ها، طبق مبحث ۳ مقررات ملی ساختمان
کشف و اعلام به موقع حریق
ساختمان باید به نحوی طراحی و ساخته شود که در صورت وقوع آتش‌سوزی، ساکنان و افراد داخل ساختمان در مراحل اولیه از آن مطلع شوند تا بتوانند واکنش مناسبی را به موقع از خود نشان دهند. برای این منظور در صورت نیاز، باید از سیستم‌های مناسب کشف و اعلام حریق استفاده شود.
طراحی مسیرهای خروج
ساختمان باید به نحوی طراحی و ساخته شود که در صورت وقوع آتش‌سوزی، مسیرهای امن کافی برای فرار از ساختمان به یک محل ایمن در خارج از آن وجود داشته باشد. این مسیرها باید به صورت امن و موثر در تمام اوقات و برای کلیه افراد به شکل مناسب و عادلانه قابل استفاده باشد.
در جلوگیری از گسترش داخلی و خارجی آتش‌سوزی
برای جلوگیری از گسترش آتش‌سوزی در داخل ساختمان لازم است تا نازک‌کاری‌های داخلی از مشخصات قابل قبول در برابر آتش برخوردار بوده و به علاوه اجزای ساختمان (نظیر دیوارها و سقف‌ها) مانع از گسترش آتش‌سوزی به فضاهای مجاور شود.
الف: گسترش داخلی حریق (نازک‌کاری‌ها): به منظور جلوگیری از گسترش آتش‌سوزی در داخل ساختمان، نازک‌کاری‌های داخلی باید:
- در صورت قابل اشتعال بودن، شدت رهایش گرمای ناشی از سوختن آن‌ها قابل قبول باشد.
- در برابر پیشروی سطحی شعله مقاومت لازم را دارا باشند.
- گسترش داخلی حریق (ساختاری)
سازه ساختمان باید به گونه‌ای طراحی و ساخته شود که در صورت وقوع آتش‌سوزی، پایداری آن به مدت مناسبی حفظ شود.
دیوار بین واحدهای مستقل باید چنان طراحی و ساخته شود که در برابر گسترش آتش‌سوزی از یک واحد به واحدهای مجاور در حد معقول و مناسب مقاومت نماید.
ساختمان باید به نحوی طراحی و ساخته شود که درزها، گشودگی‌ها یا فضاهای خالی پنهان، موجب گسترش ساده و نامعقول آتش‌سوزی بین فضاهای مستقل نشود.
بازشوهای نصب شده در داخل عناصر دارای درجه‌بندی مقاومت در برابر آتش، باید به طور مناسب محافظت شوند، تا یکپارچگی عنصر در برابر حریق حفظ شود و آتش‌سوزی به سادگی بین فضاهای مجاور گسترش پیدا نکند.
ب: گسترش خارجی حریق: دیوارهای خارجی باید در برابر پیشروی شعله‌های آتش بر روی دیوار و گسترش آتش‌سوزی از یک ساختمان به ساختمان دیگر، متناسب با ارتفاع، کاربری و موقعیت ساختمان مقاومت نمایند. برای این منظور لازم است نما و دیوارهای خارجی ساختمان به گونه‌ای طراحی و ساخته شوند که خطر افروزش آن‌ها در صورت قرار گرفتن در معرض یک منبع حرارت بیرونی کم باشد و در صورت اشتعال، گرمای کمی آزاد شده و پیشروی شعله بر روی سطوح آن‌ها محدود باشد. همچنین، لازم است که مساحت سطوح محافظت نشده موجود در جدار خارجی ساختمان (مانند پنجره‌ها به طور معقول محدود شود، به طوری که مقدار حرارتی که ممکن است از بیرون به داخل (یا برعکس) تابش کند، با توجه به فاصله بین دیوار خارجی ساختمان و مرزهای اطراف، محدود باشد.
بام ساختمان باید متناسب با کاربری و موقعیت ساختمان در برابر پیشروی حریق بر روی بام و گسترش از یک ساختمان به ساختمان مجاور مقاومت نماید. برای این منظور لازم است بام ساختمان به گونه‌ای طراحی و ساخته شود که خطر پیشروی شعله بر روی آن بر اثر منابع اشتعال خارجی محدود گردد.
سیستم‌های خاموش کننده آتش
ساختمان باید متناسب با نوع تصرف فضاها و ابعاد آن به سیستم‌های خاموش‌کننده دستی و خودکار مجهز باشد تا امکان خاموش کردن آتش، به ویژه در مراحل ابتدایی آن، وجود داشته و از گسترش سریع حریق جلوگیری شود. خصوصا برای ساختمان‌های بلندمرتبه نیاز است تا ساختمان علاوه بر خاموش‌کننده‌های دستی از تجهیزات کافی اطفای خودکار نیز برخوردار باشد.
تسهیلات برای دسترسی و عملیات نیروهای آتش نشان
ساختمان باید به نحوی طراحی و ساخته شود که تسهیلات لازم برای عملیات نیروهای آتش‌نشان هنگام عملیات در ساختمان فراهم باشد. همچنین باید راه‌های دسترس کافی برای ورود به ساختمان و در درون آن برای نیروهای آتش‌نشان به منظور انجام عملیات امداد و خاموش‌سازی حریق وجود داشته باشد.
محوطه ساختمان باید به نحوی طراحی و ساخته شود که نیروهای آتش‌نشان بتوانند ماشین‌آلات و تجهیزات مورد نیاز خود را به نحو مناسب به نزدیک ساختمان برسانند. زمین محوطه باید مقاومت مکانیکی لازم برای تحمل وزن ماشین‌آلات آتش‌نشانی در حین عملیات را داشته باشد و دچار نشست با ریزش نشود.
فضاهای زیر‌زمین در ساختمان باید به نحو مناسب به امکانات و تجهیزات تهویه و تخلیه دود ناشی از آتش‌سوزی مجهز باشد.
 |
مپسا | نرم‌افزار آنلاین حسابداری پروژه ساخت و ساز |
|---|
