یکی از پرخطر‌ترین عملیات‌ها در ساخت یک ساختمان، عملیات جوشکاری است. در صورتیکه نکات ایمنی در این مورد رعایت نشود؛ ممکن است باعث بروز حوادث ناگواری شود و زیان‌های مالی و جانی به همراه داشته باشد. گاهی خسارت‌ها به قدری زیاد است که دستور توقف کار در کارگاه صادر می‌شود. هر ساله تعداد زیادی از این حوادث ناگوار اتفاق می‌افتد و گزارش می‌شود، پس بهتر است با توجه به جمله‌ی معروف «اول ایمنی بعد کار» نکات مربوط به ایمنی در جوشکاری را با یکدیگر مرور کنیم و آن‌ها را به کار بگیریم.
شاید بتوان ایمنی در جوشکاری ساختمان را به طور کلی به دو دسته تقسیم کرد:
ایمنی خود جوشکار و ایمنی فضای جوشکاری؛ در ادامه به بررسی نکات هر یک از این موارد می‌پردازیم.
ایمنی جوشکار
۱- وجود خطر برق گرفتگی یا شوک الکتریکی
در طی فرایند جوش قوس الکتریکی از الکتریسیته برای ایجاد استخر، فلز مذاب استفاده می‌شود. بنابراین یک جوشکار در طی انجام عملیات همواره در معرض خطر شوک الکتریکی است. شوک الکتریکی جدی‌ترین خطری است که در حین جوشکاری ایجاد می‌شود. این حادثه یا از طریق شوک مستقیم و یا به خاطر سقوط از ارتفاع پس از برق‌گرفتگی (به خصوص در جوشکاری ساختمان‌ها) می‌تواند منجر به صدمات جدی شود.
شرایطی وجود دارد که جوشکاری تحت این شرایط، خطر برق گرفتگی را چند برابر می‌کند از جمله:
- وقتی هوا مرطوب است.
- وقتی لباس‌های جوشکار خیس باشد.
- روی کفپوش‌های فلزی یا سازه‌های فولادی.
- در شرایط دسترسی سخت که مجبور به دراز کشیدن، زانو زدن یا خم شدن برای جوشکاری هستید.
برای جلوگیری از برق‌گرفتگی در این شرایط بهتر است که نکات زیر را رعایت کنید:
- در صورت وجود فلز در زیر پا یا خیس بودن زمین، جوشکار باید از قطعات نارسانا مانند لاستیک به عنوان زیر‌پایی استفاده کند.
- هرگز با لباس‌های خیس جوشکاری انجام نشود و بدن تا حد امکان خشک باشد. همچنین ولتاژ برق در محیط‌های خشک از ۳۶ ولت و در محیط‌های مرطوب از ۱۲ ولت بیشتر نشود.
- گیره‌ها و الکترود‌ها باید دارای روکش نارسانا باشند.
- برای خنک کردن گیره‌ها هرگز از آب سرد استفاده نشود، به جای این کار می‌توان چند گیره در اختیار جوشکار قرار داد تا هر وقت یکی از آن‌ها گرم شد از دیگری استفاده کند.
۲- خطرات ناشی از قرار گرفتن در معرض سر و صدای زیاد
جوشکار هنگام انجام عملیات در معرض سر و صداهای بلند و طولانی است. صدای بلند به طور معمول ۸۵ دسی‌بل است ولی فعالیت‌های جوشکاری معمولاً ۱۰۰ دسی‌بل صدا ایجاد می‌کنند. قرار گرفتن ناگهانی و طولانی در معرض صدای بلند می‌تواند برای گوش بسیار مخرب باشد و منجر به اختلالات شنوایی شود.
به طور کلی مشکلات زیر ممکن است در اثر سر و صدای جوشکاری ایجاد شود:
- زنگ زدن یا وزوز مداوم گوش
- سرگیجه گاه به گاه
- افزایش ضربان قلب
- افزایش فشار خون
برای جلوگیری از این مشکلات می‌توان از محافظ گوش استفاده کرد.
۳- قرار گرفتن در معرض اشعه ی UV و IR
نگاه کردن مستقیم به نور ناشی از جوشکاری، بدون داشتن وسایل ایمنی مناسب از جمله عینک ایمنی می‌تواند به یک عارضه‌ی دردناک و گاه بلند مدت به نام قوس چشم منجر شود. عوامل زیادی مانند فاصله، مدت زمان و زاویه نگاه کردن به اشعه می‌توانند بر شدت آسیب دیدگی ناشی از سوختگی UV تاثیر بگذارند. گاهی قرار گرفتن طولانی مدت در معرض نور ناشی از جوشکاری می‌تواند منجر به آب مروارید یا از بین رفتن بینایی شود.
اشکال دیگر آسیب‌دیدگی چشم شامل موارد زیر است:
- اجسام خارجی که وارد چشم می‌شوند از جمله جرقه و گرد و غبار
- دودها و گازهای ساطع شده از جوشکاری که می‌تواند منجر به التهاب چشم شود.
برای جلوگیری از این آسیب‌ها باید از عینک و نقاب مخصوص جهت ایمنی در جوشکاری استفاده کرد، این عینک‌ها دارای درجات مختلفی از تیرگی هستند. راه شناخت درجه تیرگی مناسب برای کار به این صورت است که اگر پس از برداشتن عینک نقاط سفیدی جلوی دید را بگیرد به این معنی است که عینک باید تیره‌تر باشد و در صورتی که با گذاشتن عینک حوضچه جوش قابل دیدن نباشد باید از عینک روشن‌تری استفاده کرد همچنین باید از ماسک مخصوص نیز استفاده شود تا اشعه UV به پوست حساس صورت آسیب نرساند.
۴- قرار گرفتن در معرض دود و گازها
انجام جوشکاری باعث می‌شود اپراتور در معرض گازهای نامرئی از جمله ازن، اکسیدهای ازت، اکسیدهای کروم و نیکل و مونوکسید‌کربن قرار بگیرد که به راحتی در ریه‌های فرد نفوذ می‌کند. بسته به نوع گاز یا دود، غلظت و مدت زمان قرار گرفتن در معرض آن، آسیب وارد شده می‌تواند متفاوت باشد.
برخی بیماری‌های ناشی از قرار گرفتن طولانی مدت در معرض این دودها و گازها:
- ذات الریه: قرار گرفتن منظم در برابر گازهای سمی جوشکاری ممکن است به عفونت ریه منجر شود که می‌تواند به ذات الریه تبدیل شود.
- آسم: اکسیدهای کروم و اکسیدهای نیکل تولید شده توسط فولاد ضد زنگ در هنگام جوشکاری و جوش با عیار بالای نیکل، هر دو می‌توانند باعث آسم شوند.
- سرطان: تمام بخارهای جوش سرطان زا محسوب می‌شوند.
- تب دود فلزی: جوشکاری یا کار گرم روی فلز گالوانیزه و قرار گرفتن زیاد در معرض بخارات ناشی از جوش فولاد، اغلب می‌تواند منجر به علایمی مانند آنفلوانزا شود، که معمولاً در شروع هفته کاری بدتر می‌شود. شاید شنیده باشید که نوشیدن شیر قبل از جوشکاری به شما در جلوگیری از این مشکل کمک می‌کند، اما این امر خیلی تاثیرگذار نیست.
- سوزش گلو و ریه، خشکی گلو، سرفه‌های محکم
برای جلوگیری از مشکلات گفته شده، باید حتما دقت کنید که فضای کارگاه جوشکاری دارای تهویه مناسب باشد. در صورتی که امکان گذاشتن یک سیستم تهویه وجود نداشته باشد جوشکار به منظور ایمنی در جوشکاری، حتماً باید از ماسک اکسیژن استفاده کند. در جوشکاری ساختمان‌ها در محل کارگاه ساختمانی، معمولاً این مشکل به دلیل قرار داشتن در فضای باز وجود ندارد.
۵- سوختگی بدن جوشکار
وجود قوس‌های جوشکاری دارای درجه حرارت بالا، اشعه ماوراء بنفش و فلز مذاب به این معنی است که جوشکار مستعد سوختگی شدید است. این سوختگی‌ها می‌تواند بر روی پوست یا چشم تاثیر بگذارد و بسیار جدی باشد. سوختگی معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که جوشکارها فکر کنند می‌توانند بدون رعایت اقدامات احتیاطی در مورد جوش‌های کوچک، کار خود را سریعا تمام کنند. سوختگی ممکن است برای سایر کارگران نیز اتفاق بیفتد، بنابراین باید محل‌هایی که تازه جوش شده است به خوبی مشخص شود تا سایر کارگران با آن برخورد نکنند و دچار سوختگی نشوند.
ایمنی فضای جوشکاری
۱- اطمینان از نبود مواد قابل اشتعال
جوشکار باید اطمینان حاصل کند که فضای کاری عاری از مواد قابل اشتعال باشد. باید از نگه داشتن مواد قابل اشتعال در مجاورت فرآیندهای جوشکاری خودداری کرد زیرا جرقه، گرما و حوضچه‌های فلزی مذاب تولید شده در فرایند جوشکاری می‌توانند مواد قابل اشتعال را آتش بزنند.
۲- ایمنی کابل‌های جوشکاری
کابل‌ها برق را به دستگاه می‌رسانند به همین دلیل باید دارای عایق مناسبی باشند. در مورد عایق کاری آن‌ها باید به چند نکته اشاره کرد:
- هرگز از کابل‌های معیوب استفاده نشود.
- دقت شود که کابل‌ها به روغن و گریس آلوده نشده باشند.
- در گودال آب یا روغن قرار نگیرند.
- جنس کابل‌ها باید با توجه به شرایط کار انتخاب شود؛ برای مثال در محل‌هایی که امکان دارد با لبه‌های تیز برخورد کند یا زیر چرخ ماشین‌ها قرار گیرد، از کابل‌های مقاوم‌تری باید استفاده کرد.
- در صورتی که طول کابل زیاد باشد باید دقت کرد که گره نخورد و در محل‌هایی که ممکن است دچار آسیب شود قرار نگیرد، می‌توان آن را با استفاده از چند پایه از یک ارتفاع عبور داد.
- برای جلوگیری از تولید جرقه در کلیدهای تبدیل باید همیشه آن‌ها را تمیز نگه داشت؛ از طرفی باید دقت کرد که برای تمیز نمودن آن‌ها نباید از مواد اشتعال‌زا مانند بنزین استفاده کرد.
۳- ایمنی ماشین جوشکاری
- نصب و تعمیر ماشین جوشکاری، کاری است که نیاز به تخصص دارد و حتماً باید به متخصص سپرده شود. همچنین باید دقت کرد که حین تعمیر جریان برق به طور کامل قطع شود.
- نکته‌ی دیگر این است که کارگاه جوشکاری باید دارای پریز‌های زیادی باشد، تا در صورتی که ماشین جوشکاری را در مکان دیگری لازم داریم، نیاز به سیم‌کشی‌های متعدد نداشته باشیم.
- باید دقت کرد که ماشین‌های جوشکاری دیزلی و بنزینی هنگام کار دود زیادی تولید کرده و فضا را آلوده می‌کنند، بنابراین باید سیستم تهویه هوایی برای خروج این دودها داشته باشیم.
- برای جلوگیری از حوادث در حین کار، دستگاه‌های جوشکاری باید در مکان‌های مناسبی نگهداری شوند، برای مثال محل باید خشک و تمیز باشد.
- در موقعی که عملیات جوشکاری متوقف می‌شود یا کار را برای مدتی رها می‌کنند (مثلا در زمان ناهار)، جوشکار باید کلید اصلی دستگاه را بزند و مدار را قطع کند.
- ماشین‌های جوشکاری که در فضای آزاد کارگاه مورد استفاده قرار می‌گیرد باید در برابر باد، باران و سرما و گرمای زیاد محافظت شوند.
قبل از شروع هر عملیات جوشکاری، مهم است که جوشکار در مورد ایمنی کار خود آموزش کافی را دریافت کرده باشد. بعضی اوقات ناآگاهی باعث بروز حوادث جبران‌ناپذیری می‌شود. در کارگاه‌های بزرگ می‌توان دوره‌های آموزش HSE در هر فعالیت را برای کارگران آن کارگاه ساختمانی ارائه کرد.
منابع:
 |
مپسا | نرم‌افزار آنلاین حسابداری پروژه ساخت و ساز |
|---|
